05 02 2023 | 12:36

A+ A-

Η ενεργειακή αναβάθμιση της Ανατολικής Μεσογείου, μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, δημιουργεί νέα δεδομένα για την περιοχή και τις χώρες που επιδίδονται σε σειρά ερευνών για την ανεύρεση υδρογονανθράκων. Νέα δεδομένα δημιουργεί και η  επικείμενη είσοδος του αμερικανικού κολοσσού Chevron στην Ελλάδα μέσω της συνεργασίας με την Helleniq Energy,  η οποία φέρεται να απόκτησε τα δισδιάστατα σεισμικά δεδομένα στη λεκάνη Ιονίου Κρήτης για να τα ερμηνεύσει και να αποφασίσει στη συνέχεια τις επόμενες κινήσεις της.

Σημαντική ήταν η συμβολή στο όλο εγχείρημα του συμπατριώτη μας εμπειρογνώμονα σε θέματα Ενέργειας ο οποίος υπηρέτησε στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας της Ελλάδας, δρα κ. Κωνσταντίνου Παπαλουκά. Με πρωτοβουλία  του κ. Παπαλουκά  ξεκίνησαν  συζητήσεις με κολοσσούς της Αμερικής, χωρών του Κόλπου, της Ιαπωνίας και της Βραζιλίας μιας και αυτό αποτελούσε ίσως το τελευταίο παράθυρο ευκαιρίας για την Ελλάδα να αποκτήσει μια ρεαλιστική εκτίμηση για τα κοιτάσματα φυσικού αερίου που διαθέτει.

Ο Κ. Παπαλουκάς μιλά στο «Φ» για όλη αυτή τη μακρά διαδικασία που με επιμονή και υπομονή στέφθηκε με επιτυχία, τις δυνητικές προοπτικές που ανοίγονται και για την Κύπρο από την καθιέρωση του αμερικανικού κολοσσού ως παίκτη της ευρύτερης Ανατολικής Μεσογείου. Μιλάει επίσης για την επιτακτική ανάγκη αντιστροφής του το «Brain Drain» σε «Brain Gain»,  με τον επαναπατρισμό Ελλήνων επιστημόνων με σημαντική προϋπηρεσία στο εξωτερικό.

-Η έλευση της Chevron στην Ελλάδα όντως αποτελεί σημαντικό ορόσημο στο ελληνικό πρόγραμμα ερευνών για φυσικό αέριο, καθώς πρόκειται για την πρώτη είσοδο μεγάλου ενεργειακού κολοσσού από την εκκίνησή του το 2014, μετά τη σχετικά πρόσφατη αποχώρηση της ισπανικής Repsol και της γαλλικής Total Energies που αποσύρθηκαν η κάθε μία για δικούς της λόγους. Άρα θεωρώ ότι έχει μια ιδιαίτερη σημασία, γιατί ο πολιτικός κόσμος έχει αντιληφθεί πλέον ότι οι έννοιες της ενεργειακής ασφάλειας και της ενεργειακής μετάβασης είναι συνυφασμένες και δεν αντιτίθεται η μία στην άλλη.

-Η προσπάθεια έλκυσης ενδιαφέροντος από σημαντικές εταιρείες που απουσίαζαν από την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου ξεκίνησε το 2019 όντας στο ελληνικό Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ως σύμβουλος του τότε Υπουργού. Άλλωστε δεν είμαι ο πρώτος, και εύχομαι ούτε και ο τελευταίος Κύπριος, ο οποίος κλήθηκε να συνδράμει στην εθνική αυτή προσπάθεια. Αναφέρομαι και στον αείμνηστο Σόλωνα Κασίνη, ο οποίος είχε υπηρετήσει ως σύμβουλος του τότε Πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά για το ίδιο αντικείμενο. Πιο συγκεκριμένα, η αφετηρία έγινε κατά τη διάρκεια της διαδικασίας στελέχωσης του νέου Διοικητικού Συμβουλίου της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων (ΕΔΕΥ) και Ενεργειακών Πόρων Α.Ε. της αντίστοιχης Εταιρείας Υδρογονανθράκων Κύπρου (ΕΥΚ). Ξεκινώντας με την κοινή διαπίστωση ότι αυτό ίσως να ήταν το τελευταίο παράθυρο ευκαιρίας για να αποκτήσουμε εγχώρια παραγωγή υδρογονανθράκων στην Ελλάδα, προσπάθειά μου ήταν αρχικά να βολιδοσκοπήσω Έλληνες, κυρίως της ομογένειας, στελέχη ενεργειακών κολοσσών, που από τη μία θα μας βοηθούσαν με τη διεθνή εμπειρία τους ενώ ταυτόχρονα θα έβλεπαν το συγκεκριμένο εγχείρημα και ως πατριωτικό τους καθήκον. 

Για αυτό τον σκοπό ξεκίνησαν συζητήσεις με μεγάλους οργανισμούς όπως Chevron, ConocoPhillips, Saudi Aramco, Mubadala Petroleum από τα Εμιράτα και άλλους πιο μακρινούς. Όσο προχωρούσαν οι συζητήσεις τόσο πιο πολύ έπρεπε να παρουσιάσουμε με ρεαλισμό το πώς η Ελλάδα συνέχιζε να αποτελεί ευκαιρία, όταν οι υπόλοιπες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου, βλ. Ισραήλ και Αίγυπτος, είχαν ήδη προχωρήσει με το πρόγραμμά τους, ακόμη και η Κύπρος σε κάποιο βαθμό. 

-Μετά την πρώτη κρούση, ήτανε ευχάριστο το ότι το μήνυμά μας ανέβαινε ιεραρχικά στη διοίκηση κάποιων από αυτούς τους κολοσσούς, πράγμα που σήμαινε ότι οι συνομιλητές μας λάμβαναν το μήνυμα ότι η προσέγγιση εκ μέρους μας είναι σοβαρή. Αυτό που γινόταν αντιληπτό από την απέναντι πλευρά ήταν ότι αυτή τη φορά η προσπάθεια γινότανε λιγότερο πολιτική και περισσότερο εταιρική («corporate”). Φεύγαμε πλέον από τη γνωστή προσωποκεντρική προσέγγιση και πηγαίναμε σε λογική οργανισμού με δομή, διαδικασίες και βάθος. Έτσι γινόταν πιο ελκυστική η έλευση ενεργειακών κολοσσών στη χώρα, καθώς τα στελέχη τους θα μπορούσαν να διαπραγματευτούν με τους αντίστοιχούς τους επί ισότιμης βάσης. Από την άλλη το νέο ανθρώπινο δυναμικό των ενεργειακών ομίλων, λόγω της διεθνούς εμπειρίας του αλλά και του ελληνικού του υποβάθρου, είναι σε θέση να κατανοήσει τα προβλήματα με τα οποία οι κολοσσοί αυτοί θα έρθουν αντιμέτωποι επιχειρησιακά στην Ελλάδα προσφέροντας ρεαλιστικές λύσεις, μακριά από ατέρμονη και ανούσια γραφειοκρατία. Κάτι αντίστοιχο φυσικά ισχύει και για την Κύπρο.

-Σωστά, η ExxonMobil με την έξοδο της Total S.A. ανέλαβε τη διαχείριση των δυο συμβάσεων (operator) και ανέβασε το ποσοστό συμμετοχής της από 40% σε 70% έναντι 30% των θυγατρικών των ΕΛΠΕ (από 20% που ήτανε αρχικά). Αυτό ταιριάζει καλύτερα στη φύση της Exxon.  Τώρα όσον αφορά τη Chevron την παρακολουθούσα στενά μιας και είχα πληροφορηθεί την τότε πρόθεσή της να επιστρέψει στην Αίγυπτο μετά από χρόνια απουσίας σε δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης. Παρόλο του ότι η επιστροφή της έγινε αρχικά στην Ερυθρά Θάλασσα, ξεκίνησα τότε να προωθώ την ιδέα της Μεσογειακής Αιγύπτου και να τη συνδέω στρατηγικά με την Κρήτη. Ακολούθησε και η εξαγορά από τη Chevron της επίσης αμερικανικής Noble Energy το 2020 με σημαντικά κοιτάσματα στο Ισραήλ και Κύπρο, που έκανε τα πράγματα ακόμη πιο εύκολα μιας και ο κολοσσός αυτός καθιερωνόταν πλέον ως παίκτης Ανατολικής Μεσογείου. 

Έγιναν επανειλημμένες προσπάθειες προκειμένου η διοίκηση της εταιρείας να έρθει στην Ελλάδα και να συζητήσει με ελληνικούς ενεργειακούς ομίλους. Παρόλη την καθυστέρηση που προκάλεσε η πανδημία του COVID-19, η προσπάθεια στέφθηκε με επιτυχία πέρυσι τον Φεβρουάριο και τον Ιούλιο του 2022 με την έλευση διευθυντικών στελεχών του οργανισμού για να εξετάσουν διάφορες ευκαιρίες στον ελληνικό χώρο. Από τότε προχώρησαν τα πράγματα σε διεταιρικό επίπεδο, με τις νομικές ομάδες να αναλαμβάνουν τα ηνία, ενώ έχουμε πλέον προχωρήσει και σε τεχνικό επίπεδο. 

-Όσον αφορά τώρα τον ρόλο της Chevron, η εταιρεία αυτή διακρίνεται για τις προσεκτικές κινήσεις και την «πειθαρχημένη» προσέγγισή της αναφορικά με τις νέες επενδύσεις οπότε είναι πολύ σημαντική εξέλιξη εάν διαχειριστούμε τη συμφωνία σωστά. Υπενθυμίζω πως πρόθεση της εταιρείας είναι το αέριο της Ανατολικής Μεσογείου να φτάσει στις διεθνείς αγορές έως το 2027. Απομένει φυσικά να δούμε και το σχέδιο ανάπτυξης του «Αφροδίτη» για να δούμε και το τι μπορεί να κάνει πλέον και η Κύπρος με τα δικά της κοιτάσματα. Υπάρχει συνεπώς ευκαιρία για την Κύπρο. Θα ήθελα πάντως να δω μια πιο ολιστική προσέγγιση και ίσως μια πιο ενεργή συμμετοχή της Εταιρείας Υδρογονανθράκων Κύπρου (ΕΥΚ) στο εμπορικό κομμάτι των συμβάσεων και όχι την παθητική αναμονή του πλάνου των εταιρειών/ της κάθε εταιρείας από την κυπριακή κυβέρνηση.

-Θεωρώ ότι οι ελληνικοί ενεργειακοί όμιλοι μετά τον μετασχηματισμό τους διαθέτουν πλέον τον προσανατολισμό αλλά και το απαραίτητο βάθος για να αποτελέσουν, κατά την άποψη μου, ισότιμους συνεργάτες μεγάλων ενεργειακών οργανισμών, σε εθνικά και περιφερειακά πρότζεκτ, συνεισφέροντας από κοινού στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης και προωθώντας την ενεργειακή μετάβαση υπέρ των ελληνικών συμφερόντων. Για αυτό και εύχομαι μέσω αυτών των διεθνών συνεργιών να αναστρέψουμε το αποκαλούμενο «Brain Drain» και να το μετατρέψουμε σε Brain Gain, όπου δικά μας παιδιά με σημαντική προϋπηρεσία στο εξωτερικό βρίσκουν πλέον την αφορμή για να επαναπατριστούν και να συνεισφέρουν με την εμπειρία τους και τον τρόπο σκέψης τους στα εγχώρια πρότζεκτ. Έτσι θα πάμε μπροστά.

-Κοιτάξτε, ο πόλεμος της Ουκρανίας ήτανε ένα πολύ καλό τεστ ώστε να επέλθει ο απαραίτητος ρεαλισμός στην Ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική. Δεν μπορείς κατ’ ουδένα λόγο να αποκαλείς τις υποδομές αερίου «stranded assets” τη στιγμή που το αέριο αποτελεί το καύσιμο μετάβασης. Δεν μπορείς να στοχοποιείς εν τη γενέσει το αποκαλούμενο μπλε υδρογόνο (από διάσπαση υδρογονανθράκων), αποξενώνοντας όλους τους ενεργειακούς κολοσσούς από μια νέα υποσχόμενη αγορά τη στιγμή που και η τιμή του «πράσινου υδρογόνου» παραμένει ακόμη τόσο ψηλή. Από την άλλη στην πολιτική εξηλεκτρισμού των πάντων δεν γίνεται να μην έχεις φτιάξει επαρκή δίκτυα ηλεκτρισμού, ή όταν, σύμφωνα με μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας, για την κατασκευή των δικτύων αυτών θα χρειαστούμε μέσα στα επόμενα 23 χρόνια τόσο χαλκό όσο έχει παράγει η ανθρωπότητα τα τελευταία 5000 χρόνια! Και αυτό όταν τα τελευταία 5 έτη υπάρχει μόνο μια καινούργια ανακάλυψη σε χαλκό παγκοσμίως. Το ίδιο ισχύει για πολλά άλλα ορυκτά απαραίτητα για την πράσινη μετάβαση. 

-Ναι φυσικά, η πράσινη μετάβαση αποτελεί μονόδρομο και την έχω υπηρετήσει πιστά τα τελευταία δύο χρόνια. Πρώτα ως ο Συντονιστής της Επιτροπής για χάραξη Εθνικής Στρατηγικής στο Υδρογόνο που ολοκληρώθηκε το Δεκέμβριο του 2021 στην οποία δώσαμε ιδιαίτερη σημασία στην αξιοποίηση του αιολικού και ηλιακού δυναμικού της Ελλάδας για παραγωγή πράσινου υδρογόνου. 

Από την άλλη, είχα ηγηθεί της πρωτοβουλίας για κοινή εργασία με το αμερικανικό Υπουργείο Ενέργειας στη συγκρότηση μελέτης για δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα (CCS) από ηλεκτροπαραγωγούς σταθμούς και διοχέτευσή του μέσω καραβιών σε χώρο αποθήκευσης, κάτι σημαντικό για όλη τη βιομηχανία που καλείται να πληρώνει καθόλου ευκαταφρόνητα πρόστιμα ρύπων κάθε χρόνο. Στο υδρογόνο συγκεκριμένα, είχα συντονίσει μάλιστα  την ελληνική συμμετοχή στα αποκαλούμενα “IPCEI” όπου τοποθετήσαμε τα πρώτα μεγάλης κλίμακας ελληνικά έργα στο σωλήνα των Σημαντικών Ευρωπαϊκών Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος (Important Projects of Common European Interest). 

- Σαφώς ασχέτως του τι λέγεται σήμερα. Δεν γίνεται να λες ως Ευρώπη ότι δεν θες φυσικό αέριο και την επόμενη να δημιουργείς ενεργειακή κρίση επειδή το προμηθεύεσαι όλο από τη Ρωσία, όπως και ως Ελλάδα δεν γίνεται να λες ότι κλείνεις τους λιγνιτικούς σταθμούς όταν έχεις κάνει ελάχιστα πράγματα τα προηγούμενα χρόνια για να βρεις εγχώρια κοιτάσματα φυσικού αερίου, απαραίτητη προϋπόθεση για μια τέτοια μετάβαση. Τέτοια άλματα σε μια «απρόβλεπτη» κρίση μπορεί να σε ρίξουν στο κενό, για αυτό και βλέπουμε όλους τους λιγνιτικούς σταθμούς αυτή τη στιγμή να δουλεύουν στο 100% για να καλύψουν τις ενεργειακές μας ανάγκες τον χειμώνα. 

 Το τι θα γίνει τον επόμενο χειμώνα για την Ευρώπη είναι άλλο κεφάλαιο. Άρα εκεί που θέλω να καταλήξω είναι ότι όλα χρειάζονται προσεκτικό σχεδιασμό και σταδιακή εφαρμογή για να εξασφαλίσουμε πρώτα μια μερική τουλάχιστον ενεργειακή αυτάρκεια και μετά μια ομαλή ενεργειακή μετάβαση. Φυσικά όλα αυτά προϋποθέτουν την περαιτέρω ανάπτυξη των ΑΠΕ, την ανάδυσης μιας εθνικής οικονομίας υδρογόνου και άλλων ανανεώσιμων καυσίμων που θα αποτελέσει πρότυπο στη ΝΑ Ευρώπη, την προώθηση της ηλεκτροκίνησης και νέων έξυπνων δικτύων και την ενθάρρυνση μιας ελεύθερης ενεργειακής αγοράς με περισσότερα ιδιωτικά PPAs (Power Purchase Agreements) και ένα ενεργειακό χρηματιστήριο με επαρκή ρευστότητα και άλλα πολλά.

(Φιλελεύθερος)