Η συμφωνία της Ισπανίας και της Πορτογαλίας με την Κομισιόν, αναφορικά με την επιβολή πλαφόν για την αποσύνδεση της χονδρεμπορικής τιμής ρεύματος από το κόστος του φυσικού αερίου, οδηγεί τις εξελίξεις στις διαπραγματεύσεις της ελληνικής πλευράς με τις Βρυξέλλες, με αντικείμενο το σχέδιο της χώρας μας για παρέμβαση στη χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και την συνακόλουθη αποκλιμάκωση των λιανικών τιμών ρεύματος.

Σύμφωνα με όσα έχουν γίνει γνωστά αναφορικά με την καταρχήν συμφωνία για την «ιβηρική εξαίρεση», σε σχέση με το σχέδιο που υπέβαλαν οι δύο χώρες στις Βρυξέλλες, μία σημαντική διαφοροποίηση της φόρμουλας που θα τεθεί σε εφαρμογή είναι πως η εγχώρια χονδρεμπορική τιμή θα είναι ίδια με την τιμή στις διασυνδέσεις, δηλαδή για την ενέργεια που εξάγεται στις υπόλοιπες αγορές.

Όπως σημείωνε χαρακτηριστικά σχετικό δημοσίευμα της El Pais, «η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας στην ιβηρική χερσόνησο θα είναι η ίδια με εκείνη που ισχύουν για τις ανταλλαγές με την υπόλοιπη Ε.Ε., μέσω της Γαλλίας». Αντίθετα, η πρόταση προς τις Βρυξέλλες πρότεινε διαφορετική τιμολόγηση για τους εγχώριους καταναλωτές (σημαντικά μειωμένη λόγω του πλαφόν) και διαφορετική για τις εξαγωγές (στη βάση μίας πρώτης επίλυσης των δύο αγορών όπως γίνεται σήμερα, και επομένως με τιμή στα υφιστάμενα επίπεδα).

Η σχετική αναφορά φαίνεται να υπονοεί ότι δεν θα γίνεται διπλή επίλυση της ιβηρικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, όπως προέβλεπε η πρόταση των δύο κρατών. Ανεξάρτητα πάντως από τη συγκεκριμένη τεχνική λεπτομέρεια, η αλλαγή από το αρχικό σχέδιο σημαίνει πως λόγω της μικρότερης χονδρεμπορικής τιμής στην ιβηρική χερσόνησο έναντι της Γαλλίας (όταν θα τεθεί σε εφαρμογή το πλαφόν), θα υπάρξει αύξηση των εξαγωγών από την Ισπανία και την Πορτογαλία. Επομένως, από την αποζημίωση των ηλεκτροπαραγωγών στις δύο χώρες, από τη στιγμή που θα ενεργοποιηθεί το «ταβάνι», θα ωφεληθούν και τελικοί καταναλωτές σε άλλες αγορές.

Για την ιβηρική χερσόνησο, η μικρή χωρητικότητα των ηλεκτρικών διασυνδέσεων με τη Γαλλία περιορίζει εκ των πραγμάτων τις ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας που μπορούν να οδεύσουν εκτός συνόρων – ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ είχε παρομοιάσει χαρακτηριστικά την περιοχή με «ενεργειακό νησί», στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής.

Σε μία άλλη ευρωπαϊκή χώρα, ωστόσο, με μεγαλύτερη χωρητικότητα στις «ηλεκτρικές λεωφόρους» που τη συνδέουν με τις όμορες αγορές, η επιβολή πλαφόν υπό τον συγκεκριμένο όρο θα συνεπαγόταν εκτίναξη των εξαγωγών.

Σημαντική είναι επίσης η διαφοροποίηση στο ύψος το οποίο θα ορισθεί το «ταβάνι», δηλαδή η ανώτατη τιμή του φυσικού αερίου που χρησιμοποιείται για ηλεκτροπαραγωγή. Αν και η πρόταση Ισπανίας-Πορτογαλίας ήταν να ορισθεί στα 30 ευρώ ανά Μεγαβατώρα καυσίμου, η απόφαση προβλέπει πως το πλαφόν θα καθορισθεί μεσοσταθμικά στα 50 ευρώ ανά Μεγαβατώρα, για τους 12 μήνες ισχύος του μέτρου. Σύμφωνα με την El Pais, τα 50 ευρώ/ MWh «μεταφράζονται» σε τιμή 130-140 ευρώ ανά Μεγαβατώρα ηλεκτρικής ενέργειας.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις αναλυτών, το ύψος του πλαφόν που συμφωνήθηκε σημαίνει μεν σημαντική περικοπή του ενεργειακού κόστους στις δύο χώρες, όχι όμως και θεαματική μείωση. Είναι ενδεικτικό ότι το «ταβάνι» δεν θα περιορίσει τον πληθωρισμό στις δύο χώρες κάτω από 9-10%.

Στην Ελλάδα, παρόλο που τηρείται στάση αναμονής για την προοπτική μίας πανευρωπαϊκής «απάντησης» στην ενεργειακή κρίση, με την οριζόντια επιβολή πλαφόν στην τιμή του αερίου σε όλες τις αγορές της «Γηραιάς Ηπείρου», βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη η προετοιμασία σε τεχνικό, ρυθμιστικό και νομοθετικό επίπεδο, για την παρέμβαση στην εγχώρια αγορά. 

Σύμφωνα με πληροφορίες του energypress, η παρέμβαση αυτή θα γίνει με την επιβολή πλαφόν στη χονδρεμπορική τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας. Το ύψος του πλαφόν θα καθορισθεί με βάση την ανάγκη για μηδενισμό ή δραστικό περιορισμό των ρητρών αναπροσαρμογής στα τιμολόγια λιανικής που καλούνται να πληρώσουν οι τελικοί καταναλωτές.

Για να υπάρξει αποκλιμάκωση, όπως είναι φυσικό, το «ταβάνι» θα κινείται σε χαμηλότερα επίπεδα από το κόστος λειτουργίας των θερμοηλεκτρικών μονάδων, οι οποίες κατά συνέπεια θα χρειάζεται να αποζημιωθούν.

Για τον υπολογισμό της αποζημίωσης μελετώνται δύο διαφορετικές εναλλακτικές:

Πρώτον, να υπολογιστεί για κάθε τεχνολογία παραγωγής (φυσικό αέριο, λιγνιτικά κ.λπ.) μια «εύλογη τιμή» που θα αντικατοπτρίζει το μεσοσταθμικό κόστος παραγωγής συν κάποιο μικρό κέρδος.

Πέραν της «πλαφοναρισμένης» τιμής, οι μονάδες θα αποζημιώνονται επιπλέον με τη διαφορά ανάμεσα στο πλαφόν και στην «εύλογη τιμή» η οποία όπως προαναφέρθηκε θα εξασφαλίζει το κόστος παραγωγής συν ένα μικρό κέρδος.

Η απόδοση ενός μικρού ποσοστιαία κέρδους θεωρείται απαραίτητη, ώστε να αποφευχθεί το ενδεχόμενο να αναπτύξουν οι παραγωγοί των μονάδων αερίου στρατηγικές για μη συμμετοχή στην αγορά.

Η δεύτερη εναλλακτική είναι να μην τεθεί μια «εύλογη τιμή» για κάθε τεχνολογία, αλλά μια ενιαία τιμή αποζημίωσης για όλες τις τεχνολογίες. Αυτή η λύση δίνει πλεονέκτημα στη ΔΕΗ, παρέχοντάς της ευελιξία στη διαχείριση του ηλεκτροπαραγωγικού χαρτοφυλακίου της. Ωστόσο, η λύση αυτή θεωρείται λιγότερο αποτελεσματική, λόγω των μεγάλων διαφορών στο μεσοσταθμικό κόστος ηλεκτροπαραγωγής ανά τεχνολογία και ανά μονάδα.

Όποια φόρμουλα πάντως κι αν προκριθεί, χάρις στο πλαφόν οι προμηθευτές θα εξασφαλίζουν ηλεκτρική ενέργεια από την Αγορά Επόμενης Ημέρας σε αισθητά χαμηλότερες τιμές από ό,τι σήμερα. Επομένως, θα μηδενιστούν ή θα περιοριστούν σε εξίσου αισθητά χαμηλότερα επίπεδα οι προσαυξήσεις που μετακυλίουν στους πελάτες τους, μέσω των ρητρών αναπροσαρμογής.

Ένα σημαντικό πλεονέκτημα του ελληνικού μοντέλου είναι πως δεν χρειάζεται διπλή επίλυση της αγοράς Επόμενης Ημέρας, με συνέπεια να τιμολογείται με τον ίδιο τρόπο η ηλεκτρική ενέργεια τόσο για τους εγχώριους προμηθευτές, όσο και τις εξαγωγές. Επομένως, δεν θα αυξήσει τις ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας που θα οδεύουν εκτός συνόρων.

Προϋπόθεση, βέβαια, για την εφαρμογή του αποτελεί η έγκριση από την Κομισιόν, όπως συνέβη και με το σχέδιο Ισπανίας και Πορτογαλίας. Σε αυτό το πλαίσιο, υπάρχουν ήδη επαφές της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΕΝ με τις αρμόδιες διευθύνσεις των Βρυξελλών.

Σύμφωνα μάλιστα με μία γραμμή πληροφόρησης, μία κρίσιμη συνάντηση πρόκειται να πραγματοποιηθεί σήμερα, μέσω τηλεδιάσκεψης. Από την πλευρά της Κομισιόν, θα συμμετάσχουν στελέχη της Γενικής Διεύθυνσης Ενέργειας και της Γενικής Διεύθυνσης Οικονομικών και Χρηματοδοτικών Υποθέσεων.

Βασικό ζήτημα που έχει να λύσει η ελληνική κυβέρνηση είναι η πηγή χρηματοδότησης της εθνικής παρέμβασης, στο βαθμό που δεν υπάρξει κεντρική ευρωπαϊκή χρηματοδοτική λύση, ενδεχόμενο που δεν θεωρείται το πιθανότερο.

Το πόσα χρήματα θα χρειαστούν συναρτάται από το ύψος στο οποίο θα τεθεί το πλαφόν στη χονδρεμπορική αγορά. Όπως προαναφέρθηκε, επιδίωξη της κυβέρησης είναι μέσω του πλαφόν να καταστεί εφικτός ο μηδενισμός ή έστω ο δραστικός περιορισμός της ρήτρας αναπροσαρμογής που περιλαμβάνεται στη μεγάλη πλειοψηφία των λογαριασμών ρεύματος.

Ωστόσο, το παράδειγμα της Ισπανίας και της Πορτογαλίας δείχνει ότι η Κομισιόν δεν στέργει να εγκρίνει κάθε σχετικό αίτημα των χωρών (αντί για πλαφόν 30 ευρώ ανά Μεγαβατώρα στην τιμή του αερίου που ζητούσαν οι Ίβηρες, ενέκρινε 50 ευρώ ανά Μεγαβατώρα). Συνεπώς, εάν δεν εγκριθεί το ύψος του πλαφόν που θα ζητήσει η ελληνική κυβέρνηση, τότε ίσως χρειαστεί να διατηρηθεί και κάποιο ποσοστό επιδότησης των λογαριασμών όπως ισχύει σήμερα.

Σε κάθε περίπτωση, εκτιμάται ότι θα απαιτηθούν από 2 έως 4 δις. ευρώ για παρέμβαση διάρκειας από 6 έως 12 μήνες.

Η χρηματοδότηση από τον προϋπολογισμό (για τα επιπλέον κονδύλια από εκείνα που μπορούν να δώσουν οι δημοπρασίες ρύπων και τα πλεονάσματα από τις ΑΠΕ και τις ΥΚΩ) είναι πάντα μια λύση, η οποία όμως δημιουργεί πρόβλημα στην επίτευξη του βασικού οικονομικού στόχου για ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας.

Σύμφωνα με πληροφορίες του energypress, στο τραπέζι βρίσκονται και «έξυπνες» χρηματοδοτικές λύσεις, μεταξύ των οποίων η μετάθεση του έκτακτου κόστους στους ίδιους τους καταναλωτες, μέσω μιας μικρής αλλά μακροχρόνιας χρέωσης στους λογαριασμούς.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, για την οριστικοποίηση του ελληνικού σχεδίου, θα πρέπει ακόμη να διευθετηθεί μία σειρά από επιμέρους παραμέτρους. Έτσι, για παράδειγμα, χρειάζεται να εξετασθούν τρόποι ώστε να αποσοβηθεί πιθανή αύξηση του κόστους εξισορρόπησης, το οποίο μέσω των λογαριασμών προσαυξήσεων θα επιβάρυνε το κόστος προμήθειας των παρόχων και, κατά συνέπεια, τις ανταγωνιστικές χρεώσεις των τελικών καταναλωτών.