Ακόμη κι αν δεν υπάρξει καμιά περαιτέρω αύξηση στα ενεργειακά προϊόντα (ηλεκτρική ενέργεια, φυσικό αέριο και πετρέλαιο), μένει ακόμη να περάσουν οι παλαιότερες αυξήσεις στην «σφαίρα» της λιανικής.

Αυτό είναι σε αδρές γραμμές το βασικό συμπέρασμα μελέτης που πραγματοποίησε η Κομισιόν και περιλαμβάνεται στην έκθεσή της με τις χειμερινές προβλέψεις.

Εξετάζει την εξέλιξη των τιμών ενέργειας και την συσχέτιση ανάμεσα στην χονδρική και την λιανική αγορά ως προς την τελική διαμόρφωση των τιμών της τελευταίας, γεγονός βέβαια που εξαρτάται από μια σειρά παραμέτρους, δεδομένου ότι δεν υπάρχει σαφής ομοιογένεια - παρά τις όποιες ομοιότητες δεδομένου ότι πρόκειται ως ένα βαθμό για ενιαία ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας - ως προς την δομή και τα χαρακτηριστικά των αγορών μεταξύ των κρατών-μελών.

Πιο συγκεκριμένα, αναφέρει πως ακόμη κι αν δεν αυξανόντουσαν περαιτέρω οι τιμές των ενεργειακών προϊόντων, οι παλαιότερες αυξήσεις μένει ακόμη να αποτυπωθούν πλήρως στις τιμές λιανικής. Προσθέτει δε πως η έκταση στην οποία αυτό θα συμβεί εξαρτάται από μια ποικιλία παραγόντων που τελικά διαμορφώνουν την τιμή καταναλωτή σε κάθε επιμέρους κράτος-μέλος.

Συνοπτικά, η Κομισιόν ξεχωρίζει τους εξής παράγοντες που επιδρούν στην διαμόρφωση της τελικής τιμής καταναλωτή:

1) Διαφορές ως προς την δυναμική των τιμών χονδρικής αερίου για το κάθε κράτος μέλος, όπου οι τιμές αυξήθηκαν απότομα κατά τη διάρκεια του 2021.

2) Η διαρθρωτική δομή των τιμών λιανικής διαφέρει σημαντικά από κράτος-μέλος σε κράτος-μέλος. Για παράδειγμα το μερίδιο του ενεργειακού κόστους και του κόστους προμήθειας (συμπεριλαμβανομένου της τιμής των σπάνιων γαιών) στην τιμή αερίου για τον καταναλωτή ποικίλει το 2020 από 21% στη Δανία έως 73% στην Τσεχία, ενώ οι φόροι από 9% (ΕΕ) έως 62% στη Σουηδία. Επίσης τα κόστη δικτύου διαφέρουν αισθητά ως προς την «βαρύτητα» στην διαμόρφωση της τελικής τιμής καταναλωτή.

3) Ρυθμιστικό πλαίσιο και κυβερνητικές παρεμβάσεις διαφέρουν σημαντικά ανάμεσα στις διάφορες χώρες.

4) Πολλά κράτη, περιλαμβανομένων και αυτών που κανονικά δεν παρεμβαίνουν (ρυθμιστικά) στην διαμόρφωση των ενεργειακών τιμών, εισήγαγαν τόσο πέρυσι όσο και το νέο έτος, μια σειρά έκτακτα μέτρα στήριξης των καταναλωτών απέναντι στις εξαιρετικές ανατιμήσεις στις τιμές ενέργειας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ιδιαίτερα όπου επελέγη η περικοπή ειδικών φόρων ενέργειας ή χρεώσεων δικτύου, υπήρξε άμεση αντανάκλαση στην λιανική τιμή ρεύματος και αερίου.

5) Τέλος, η ποικιλία συμβάσεων που μπορεί να συναντήσει κανείς ακόμη και στην ίδια αγορά, όπου ορισμένα νοικοκυριά επιλέγουν μακροπρόθεσμα συμβόλαια κλειδώνοντας μια τιμή για αρκετά χρόνια.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Κομισιόν, κατά μέσο όρο περίπου το 40% των αλλαγών στην τιμή του brent περνάει στα καύσιμα μέσα σε 12 μήνες. Επιπλέον, το 80% της αύξησης ενσωματώνεται στην τιμή μέσα σε ένα μήνα.

Διαφορετικά είναι τα πράγματα ως προς το φυσικό αέριο. Σε γενικές γραμμές, η επίδραση εμφανίζεται να είναι μικρότερη και να συμβαίνει με πολύ μικρότερο ρυθμό. Κατά μέσο όρο, σχεδόν το 13% της αύξησης περνάει στις τιμές καταναλωτή 12 μήνες μετά, ενώ μόλις το 20% αυτού περνάει τον πρώτο μήνα. Από εδώ προκύπτει ότι η άνοδος των τιμών φυσικού αερίου στη χονδρική που παρατηρήθηκε μέχρι τα τέλη του προηγούμενου έτους θα πυροδοτήσει νέες αυξήσεις στις τιμές λιανικής αερίου μέσα στη χρονιά.

Ο μηχανισμός μετάδοσης στις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας είναι περισσότερο δύσκολο να εκτιμηθεί. Όπως αναφέρεται στην έκθεση της Κομισιόν, στο παρελθόν οι αγορές ήταν πολύ λιγότερο διασυνδεδεμένες και οι διαφορές στο μίγμα ηλεκτροπαραγωγής έπαιζαν καθοριστικό ρόλο στους μηχανισμούς διαμόρφωσης τιμής. Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι τιμές χονδρικής ρεύματος είναι πλέον περισσότερο συναρτώμενες με τις τιμές αερίου. Για τον λόγο αυτό στις εκτιμήσεις χρησιμοποιείται το ευρωπαϊκό benchmark αερίου, ο δείκτης TTF.

Σύμφωνα με την έκθεση, μόνο το 4% της αλλαγής στις τιμές χονδρικής ρεύματος περνάει στις τιμές καταναλωτή μέσα σε 12 μήνες, το οποίο είναι εμφανώς μικρότερο σε σχέση με τα άλλα δύο προϊόντα. Περίπου το 25% αυτής της αλλαγής εμφανίζεται τον πρώτο μήνα.

Συμπερασματικά, η Κομισιόν εκτιμάει, ανάμεσα σε άλλα, πως η κορύφωση των τιμών λιανικής αερίου θα επέλθει στα μέσα του χρόνου, καθώς μέχρι τότε θα «περνούν» οι προηγούμενες αυξήσεις στις τιμές χονδρικής, ενώ αποκλιμάκωση των τιμών, δεδομένου πως κινούνται τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης αναμένεται στα μέσα του 2023. Αντίστοιχα, για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, οι τιμές θα ακολουθήσουν παρόμοια πορεία.