Με την πανδημία να αναζωπυρώνεται, η κυπριακή ΑΟΖ επανέρχεται στο προσκήνιο. Η ExxonMobil{ARXIGRAMMA} πρόκειται να ξεκινήσει γεώτρηση στο τεμάχιο 10 και, με την QatarEnergy, μόλις απέκτησε τα δικαιώματα στο διπλανό τεμάχιο 5. Κάτι που έχει προαναγγελθεί ως αποφασιστικό βήμα για την επιστροφή ενός νέου κύκλου εξερεύνησης και παραγωγής στην κυπριακή ΑΟΖ.

Αλλά, αυτό αγνοεί την αναταραχή που περνάει η παγκόσμια βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου. Είναι υπό πολιορκία σε πολλαπλά μέτωπα, σαν για παράδειγμα στο COP26, που, για πρώτη φορά, αναφέρθηκε άμεσα στα ορυκτά καύσιμα σαν παράγοντας στην κλιματική αλλαγή, ανοίγοντας τον κλάδο σε αυξανόμενες επιθέσεις σε μελλοντικές COPs, ξεκινώντας από το COP27, το 2022 στο Κάιρο.

Εν τω μεταξύ, σηματοδοτώντας μια σημαντική αλλαγή κατεύθυνσης στην ενέργεια της Ανατολικής Μεσογείου, η ισραηλινή υπουργός Ενέργειας Karin Elharrar ανακοίνωσε στις 15 Δεκεμβρίου ότι οι υπεράκτιες έρευνες για υδρογονάνθρακες θα σταματήσουν τουλάχιστον μέχρι το τέλος του 2022, ώστε το Ισραήλ να δώσει προτεραιότητα στην ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας –όπου το Ισραήλ, δικαιολογημένα, βλέπει μεγάλες ευκαιρίες. Πρώτη φορά για την περιοχή, αλλά δεδομένης της παγκόσμιας ώθησης για ταχεία απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές, είναι κάτι που θα πρέπει να μιμηθούν και οι άλλες χώρες στην περιοχή. Ή τουλάχιστον να μετατοπιστεί η έμφαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, υποστηριζόμενες από το φυσικό αέριο. Κάτι που πρεσβεύω εδώ και πολύ καιρό.

Το δίλημμα των εταιρειών πετρελαίου

Οι διεθνείς εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου (IOC) δέχονται έντονες πιέσεις από τους μετόχους τους, ακτιβιστές, κυβερνήσεις και χρηματοπιστωτικό τομέα, να δεσμευτούν για ένα μέλλον καθαρής ενέργειας και μηδενικών εκπομπών. Σε αντίθεση με πριν από δέκα χρόνια, σχεδόν όλες τώρα αναγνωρίζουν ότι το μέλλον τους είναι συνδεδεμένο με την ενεργειακή μετάβαση.

Ακόμη και ο Darren Woods, Διευθύνων Σύμβουλος της ExxonMobil, συμφώνησε στο Παγκόσμιο Συνέδριο Πετρελαίου στο Χιούστον, την προπερασμένη εβδομάδα, ότι η κλιματική αλλαγή είναι «μία από τις πιο σημαντικές συζητήσεις της εποχής μας». Είπε ότι, παρόλο που η ExxonMobil έχει μειώσει τις επενδύσεις της και περιορίζει την παραγωγή υδρογονανθράκων σε ανταπόκριση πιέσεων που δέχεται από τους μετόχους της, πιστεύει ότι ο κόσμος θα συνεχίσει να βασίζεται στα ορυκτά καύσιμα, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα, αλλά αναγνωρίζει ότι η κοινωνία κάνει ραγδαία στροφή προς καθαρότερες πηγές ενέργειας.

Εκτός από την πίεση της κλιματικής αλλαγής, η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι IOCs είναι σε επενδυτικά κεφάλαια, περιορίζοντας την ικανότητά τους να επενδύουν σε νέα μακροπρόθεσμα έργα –όπου συνήθως οι αποδόσεις χρειάζονται 20+ χρόνια για να υλοποιηθούν. Σύμφωνα με την Goldman Sachs, το κόστος κεφαλαίου για έργα πετρελαίου και φυσικού αερίου έχει πλέον υπερδιπλασιαστεί, σε σύγκριση με πριν από δέκα χρόνια. Ως αποτέλεσμα, η απόδοση που μπορεί να δικαιολογήσει οικονομικά ένα νέο μακροπρόθεσμο έργο πετρελαίου είναι πλέον πάνω από 20%, σε σύγκριση με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, που έχει πέσουν στα 3%-5%. Αυτό ώθησε την Bloomberg να συμπεράνει ότι «οι αγορές μπορεί να φέρουν τη χρήση ορυκτών καυσίμων σε πρόωρο τέλος, πριν το κάνουν οι κυβερνήσεις».

Ο Darren Woods επιβεβαίωσε το δίλημμα που αντιμετωπίζουν οι IOCs όταν, αναφερόμενος στις μακροπρόθεσμες επενδύσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου, είπε: «Αυτές χρειάζονται ένα μακροπρόθεσμο ορίζοντα και μεγάλες επενδύσεις σε δολάρια… Κάθε εταιρεία θα σταθμίσει το αν μπορεί να περιμένει ή όχι να δει απόδοση [κατά τη διάρκεια] της επένδυσής της». Πρόσθεσε ότι οι θέσεις που θα πάρουν κυβερνήσεις είναι σημαντικές και θα μπορούσαν να εμποδίσουν μελλοντικές επενδύσεις.

Σίγουρα, οι θέσεις των ΗΠΑ και της ΕΕ δεν προωθούν και αποθαρρύνουν μακροπρόθεσμο μέλλον για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Και οι δύο έχουν δεσμευτεί και οδηγούν σε ταχεία απαλλαγή από τον άνθρακα και τα ορυκτά καύσιμα. Η ΕΕ δημοσίευσε την Τετάρτη νέο νομοθετικό πακέτο για το φυσικό αέριο, που στοχεύει «να οδηγήσει ραγδαία μετάβαση της Ευρώπης μακριά από το ορυκτό φυσικό αέριο, προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και το υδρογόνο και τις χαμηλές εκπομπές άνθρακα». Παρά την τρέχουσα ενεργειακή κρίση, εξακολουθεί να στοχεύει στη μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου στην Ευρώπη, κατά 25% έως το 2030, και την εξάλειψή της έως το 2050. Κάτω από τέτοιες αβεβαιότητες, οι IOCs δεν θα βιαστούν να επενδύσουν σε νέα μακροπρόθεσμα έργα, μέχρι να βεβαιωθούν ότι θα υπάρχουν αποδεχτές αποδόσεις.

Αδειοδότηση του τεμαχίου 5

Αυτό –που υπογράφηκε στις 10 Δεκεμβρίου– είναι μια κίνηση τακτικής από την ExxonMobil, που έτσι διασφαλίζει τον έλεγχο γεωλογικών δομών που μπορεί να εκτείνονται από το τεμάχιο 10 στο 5, και πιθανά κοιτάσματα αερίου που μπορεί να επεκτείνονται από το ένα στο άλλο.

Τουλάχιστον αρχικά, η ExxonMobil είναι πιθανό να ξεκινήσει με συλλογή πληροφοριών με βάση τα διαθέσιμα σεισμικά και γεωλογικά δεδομένα και δεδομένα από τις έρευνές της στο τεμάχιο 10, χωρίς ανάγκη για φυσικές έρευνες στο τεμάχιο 5. Εάν απαιτηθεί, αυτές μπορεί να ακολουθήσουν σε μεταγενέστερο στάδιο. Παρεμπιπτόντως, το βόρειο 40% του 5 –το οποίο διεκδικεί η Τουρκία– έχει λιγότερη δυνατότητα παρουσίας υδρογονανθράκων. Για αυτούς τους λόγους είναι μάλλον απίθανο η ExxonMobil να χρειαστεί έρευνες εκεί.

Ως αποτέλεσμα, όλοι είναι ικανοποιημένοι. Η Κύπρος πιστεύει ότι με την ExxonMobil στο τεμάχιο 5 έχει ισχυρή αμερικανική υποστήριξη ενάντια σε μια εμπόλεμη Τουρκία. Η Τουρκία πιστεύει ότι η ExxonMobil δεν θα αμφισβητήσει τις -αβάσιμες και μη αναγνωρισμένες από το διεθνές δίκαιο- αξιώσεις της σχετικά με το 5. Ο υπουργός Εξωτερικών της Μελβούτ Τσαβούσογλου είπε ότι έχει τέτοιες διαβεβαιώσεις από τις ΗΠΑ και το Κατάρ. Η QatarEnergy είναι επίσης ικανοποιημένη, καθώς οι δραστηριότητές της στο τεμάχιο 5 είναι απίθανο να καταστούν συγκρουσιακές με την Τουρκία -δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το Κατάρ είναι ο στενότερος σύμμαχος της Τουρκίας στον αραβικό κόσμο.

Η Τουρκία έχει ήδη απειλήσει να αποτρέψει οποιαδήποτε δραστηριότητα στο 5. Ο Τσαβούσογλου απείλησε ότι: «Η Τουρκία δεν θα επιτρέψει ποτέ σε καμία ξένη χώρα, εταιρεία ή πλοίο, να εμπλακεί σε δραστηριότητες εξερεύνησης υδρογονανθράκων στις θαλάσσιες δικαιοδοσίες της».

Και πάλι, η ΕΕ κάλεσε την Τουρκία να απόσχει από απειλές, αλλά δεν προχώρησε στην εφαρμογή νέων κυρώσεων. Το Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ, στις 13 Δεκεμβρίου, εξέφρασε αλληλεγγύη προς την Κύπρο και κάλεσε την Τουρκία «να βάλει τέλος σε όλες τις απειλές και ενέργειες που βλάπτουν τις σχέσεις καλής γειτονίας, να εξομαλύνει τις σχέσεις με την Κυπριακή Δημοκρατία και να σεβαστεί την κυριαρχία όλων των κρατών μελών της ΕΕ στα χωρικά τους ύδατα, βάσει της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας». Αλλά, χωρίς αποτέλεσμα. Η Τουρκία είναι αποφασισμένη να συνεχίσει την επιθετική της συμπεριφορά.

Ο πραγματικός νικητής είναι πιθανώς η ExxonMobil. Έχει εξασφαλίσει τον έλεγχο γεωλογικών δομών, με καλές πιθανότητες παρουσίας υδρογονανθράκων, που δυνητικά εκτείνονται από το τεμάχιο 10 στο 5 και πιθανά κοιτάσματα φυσικού αερίου, που μπορεί να διασχίζουν το όριο μεταξύ των δύο τεμαχίων, με μικρό κόστος. Η ExxonMobil πρόκειται να ξεκινήσει επιβεβαιωτική γεώτρηση στο κοίτασμα Γλαύκος στο τεμάχιο 10, η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί τέλος Φεβρουαρίου/αρχές Μαρτίου 2022. Μετά, θα προχωρήσει σε μελέτες, αλλά κατά τα άλλα, για τους λόγους που ανέφερα προηγουμένως, θα ακολουθήσει μια μακρά περίοδος αδράνειας.

Η δουλειά των πετρελαϊκών εταιρειών είναι η εξερεύνηση και η παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου, όχι η αντιμετώπιση εχθρικών ναυτικών. Η ExxonMobil θα λειτουργήσει εντελώς εντός αυτών των παραμέτρων.

Η ExxonMobil θεωρεί την Ανατολική Μεσόγειο μια πολλά υποσχόμενη λεκάνη υδρογονανθράκων, που θα αναπτυχθεί δυνητικά σε κάποια μελλοντική ημερομηνία, εάν το επιτρέψουν οι συνθήκες της αγοράς. Αλλά, αναμφισβήτητα, το παγκόσμιο ενεργειακό μέλλον απομακρύνεται αναπόφευκτα και ραγδαία από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο προς την καθαρή ενέργεια. Αυτό θα συμβεί, τελικά, και στην Ανατολική Μεσόγειο, όπως αποδεικνύεται από την τελευταία απόφαση του Ισραήλ.

*Ανώτερου συνεργάτη στο Παγκόσμιο Κέντρο Ενέργειας του Ατλαντικού Συμβουλίου