Μόλις μία ώρα μακριά με το πλοίο από το πολύβουο κέντρο της Κωνσταντινούπολης, τα Πριγκιποννήσια είναι συνήθως γεμάτα τουρίστες κατά τους θερμότερους μήνες του έτους. Εφέτος, ωστόσο, στα λιμάνια και στις ακτές του νησιωτικού συμπλέγματος που βρίσκεται στη Θάλασσα του Μαρμαρά, πολύ κοντά στην ασιατική ακτή της Κωνσταντινούπολης, κατέφθασε ένας ανεπιθύμητος επισκέπτης. Ενα παχύρρευστο και γλοιώδες στρώμα οργανικής ύλης, γνωστή ως «θαλάσσια βλέννα», κάλυψε μεγάλο μέρος της Θάλασσας του Μαρμαρά, και από τα Δαρδανέλια έφτασε έως την ευρύτερη θαλάσσια περιοχή της Λήμνου, αν και οι επιστήμονες δεν μπορούν ακόμα να καταλήξουν στο εάν η βλέννα μεταφέρθηκε εκεί μέσω των Στενών ή δημιουργήθηκε κάπου εγγύτερα στο νησί του Θρακικού Πελάγους.

Κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας η βλέννα αχρηστεύει τα δίχτυα των αλιέων, καταστρέφει τα κοράλλια και άλλους θαλάσσιους οργανισμούς και απειλεί το ευρύτερο θαλάσσιο οικοσύστημα καθώς επίσης και την αλιευτική και τουριστική βιομηχανία της Τουρκίας. Σύμφωνα με τους ειδικούς αυτό το δυσάρεστο και ιδιαίτερα ανησυχητικό φαινόμενο οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε κάτι που διακρίνεται επίσης από τα Πριγκιποννήσια: στην τερατώδη αστική ανάπτυξη της πολυπληθέστερης πόλης της Τουρκίας. Η οικιστική ανάπτυξη της Κωνσταντινούπολης επιβαρύνει το περιβάλλον.

Μιλώντας στην Τζένιφερ Χάταμ, συνεργάτιδα του Bloomberg στην Κωνσταντινούπολη, ο Μπαïράμ Οζτούρκ, ιδρυτής και διευθυντής του Τουρκικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών, ανέφερε πως «η μεγαλύτερη αιτία της έξαρσης του φαινομένου είναι τα ακατέργαστα λύματα από ολόκληρη την περιοχή γύρω από τη θάλασσα του Μαρμαρά». Η ταχύτατη και άναρχη ανάπτυξη που μεταμόρφωσε την Κωνσταντινούπολη σε μία κολοσσιαία μητρόπολη όπου ζουν 24 εκατομμύρια άνθρωποι (το 30% του συνολικού πληθυσμού της Τουρκίας) επηρέασε αρνητικά, τουλάχιστον περιβαλλοντικά, ολόκληρη την περιοχή του Μαρμαρά.

«Αυτός ο μεγάλος πληθυσμός ασκεί μεγάλη πίεση όχι μόνο στη Θάλασσα του Μαρμαρά, αλλά και σε άλλους υδάτινους πόρους. Τα απόβλητα αποβάλλονταν στη θάλασσα δίχως να έχουν υποβληθεί σε πλήρη επεξεργασία ενώ οι παράκτιες περιοχές καταλήφθηκαν και οι χώροι πρασίνου μετατράπηκαν σε οικιστικές περιοχές», σημείωσε από την πλευρά του ο Μερίτς Αλμπάι, καθηγητής υδρολογίας στο πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης.

Από τη δεκαετία του 1960, η περιοχή του Μαρμαρά άρχισε να αναπτύσσεται ως «μία βιομηχανική επέκταση της Κωνσταντινούπολης», γράφει η αμερικανίδα δημοσιογράφος. Στη μεγαλύτερη και πλουσιότερη πόλη της Τουρκίας η πλειονότητα των πολιτών ζει κοντά στις ακτές, όπου λαμβάνουν χώρα και οι εμπορικές/επιχειρηματικές δραστηριότητες στην τουρκική μητρόπολη. Σήμερα στην Κωνσταντινούπολη η οποία είναι κατάμεστη από λιμάνια, εργοστάσια χημικών ουσιών και λιπασμάτων, εργοστάσια κατασκευής αυτοκινήτων και μηχανημάτων και λοιπές βιομηχανίες, παράγεται σχεδόν το ήμισυ του ΑΕΠ της χώρας. Ο αντίκτυπος, ωστόσο, αυτής της τεράστιας ανάπτυξης στο περιβάλλον ήταν ιδιαίτερα αρνητικός.

Σύμφωνα με τους ειδικούς τουλάχιστον 41 είδη ψαριών είτε εξαφανίστηκαν είτε κατέστησαν μη εκμεταλλεύσιμα εμπορικά εξαιτίας της υπεραλίευσης και της μόλυνσης των υδάτων. Στην λεκάνη του Μαρμαρά καταλήγουν τα ύδατα των ποταμών της ευρύτερης περιοχής καθώς και μέρος των υδάτων που μεταφέρονται μέσω του Δούναβη και του Βόλγα (του μεγαλύτερου και του πιο μολυσμένου ποταμού στην Ευρώπη) στη Μαύρη Θάλασσα.

«Γεωγραφικά η Θάλασσα του Μαρμαρά βρίσκεται σε ιδιαίτερα επισφαλή θέση όσον αφορά τη ρύπανση. Αυτό, ωστόσο, δεν εξηγεί γιατί ο Μαρμαράς βρίσκεται σε αυτήν την κατάσταση», σημείωσε ο Μουράτ Γκιουβέντς. Σύμφωνα με τον διευθυντή του Κέντρου Μελετών για την Κωνσταντινούπολη του πανεπιστημίου Καντίρ Χας το κακό χάλι στο οποίο βρίσκεται πλέον η Θάλασσα του Μαρμαρά οφείλεται στην κακοδιοίκηση από τις κυβερνήσεις της Τουρκίας «τα τελευταία 30, 40, 50 χρόνια».

Οι επιστήμονες επισήμαιναν επί χρόνια τον κίνδυνο η θαλάσσια βλέννα να κατακλύσει την Θάλασσα του Μαρμαρά. Ενα παρόμοιο παχύρρευστο και γλοιώδες στρώμα οργανικής ύλης (περί είδους φυτοπλαγκτού πρόκειται ουσιαστικά) είχε καλύψει την περιοχή και στα τέλη της δεκαετίας του 2000 και παρότι δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο τι προκάλεσε την έξαρση του φαινομένου φέτος, αρκετοί ειδικοί υποστηρίζουν πως η αύξηση της θερμοκρασίας των θαλασσών που οφείλεται στην κλιματική αλλαγή, σίγουρα διαδραμάτισε κάποιο ρόλο. Αλλά η επιβάρυνση των υδάτων της Θάλασσας του Μαρμαρά οφείλεται σε πολλούς παράγοντες που συνεχίζουν να επιδεινώνουν την κατάσταση.

«Η απότομη αύξηση τόσο του πληθυσμού όσο και της κατά κεφαλήν κατανάλωσης νερού στις πόλεις γύρω από τη Θάλασσα του Μαρμαρά τις τελευταίες δύο δεκαετίες, είχε ως αποτέλεσμα τη δραστική αύξηση των αστικών λυμάτων που αποβάλλονται στη θάλασσα, με περισσότερα από τα μισά από αυτά να μην υπόκεινται σε κατάλληλη επεξεργασία», ανέφερε στην αμερικανίδα δημοσιογράφο ο Ακγκιούν Ιλχάν, ένας ειδικός στη διαχείριση υδάτων που εργάζεται στο ερευνητικό ίδρυμα Istanbul Policy Center. Καθώς τα πρόστιμα που (σπανίως) επιβάλλονται είναι σχετικά αμελητέα, πολλές βιομηχανίες αποβάλλουν τα υγρά απόβλητά τους χωρίς την παραμικρή επεξεργασία.

Εξαιτίας της ταχείας και άναρχης (υπερ)ανάπτυξης της Κωνσταντινούπολης κατέστη υποχρεωτική η εκμετάλλευση απομακρυσμένων υδάτινων πόρων, όπως η λεκάνη απορροής του ποταμού Μελέν που βρίσκεται σχεδόν 200 χιλιόμετρα μακριά. «Αυτές οι μεταφορές υδάτων επιδεινώνουν τα προβλήματα, παρέχοντας στις πόλεις τη δυνατότητα να αυξάνουν το υδάτινο αποτύπωμά τους περισσότερο από όσο θα επέτρεπαν φυσικά τα οικολογικά όριά τους», εξήγησε ο τούρκος ειδικός.

Δεδομένου ότι το πρόβλημα που προέκυψε ήταν πασιφανές, οι αρχές κατέβαλαν τεράστιες προσπάθειες για την (προσωρινή όπως συμπεραίνεται) αντιμετώπιση του. Εως τις αρχές της προηγούμενης εβδομάδας είχαν αφαιρεθεί περισσότερα από 3.200 κυβικά μέτρα θαλάσσιας βλέννας από την επιφάνεια της Θάλασσας του Μαρμαρά, σύμφωνα, τουλάχιστον, με τα στοιχεία του τουρκικού υπουργείου Περιβάλλοντος και Αστικοποίησης. Η τουρκική κυβέρνηση δεσμεύτηκε επίσης για την ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών και τη δίωξη όλων όσοι παρανομούν.

Οι ειδικοί υποστηρίζουν και επισημαίνουν ότι η υπέρμετρη ανάπτυξη στις παράκτιες ζώνες και τα πολλά έργα υποδομής έχουν προκαλέσει μεγάλες ζημιές στην οικολογία της Θάλασσας του Μαρμαρά. Συγχρόνως απευθύνουν έκκληση για την άμεση προστασία των περιβαλλοντικά ευαίσθητων ζωνών στην περιοχή. Ωστόσο προτεραιότητα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν (όσον αφορά την Κωνσταντινούπολη) εξακολουθεί να αποτελεί το νέο κανάλι της Κωνσταντινούπολης, η νέα υδάτινη οδός ανάμεσα στη Μαύρη Θάλασσα και τη Θάλασσα του Μαρμαρά, η διάνοιξη της οποίας θα κοστίσει περί τα 15 δισεκατομμύρια δολάρια. Η τουρκική ηγεσία υποστηρίζει ότι θα αποτελέσει σύμβολο μιας ισχυρής Τουρκίας. Πάρα πολλοί κάνουν λόγο για περιβαλλοντική καταστροφή. «Η Θάλασσα του Μαρμαρά χρησιμοποιούταν επί δεκαετίες ως τεράστιος βόθρος για την αστική ανάπτυξη της περιοχής. Οι αντοχές της έχουν ξεπεραστεί κατά πολύ. Τώρα η θάλασσα εξεγείρεται», σημείωσε ο Μουράτ Γκιουβέντς.