του δρ Χρήστου Χουσιάδα

Παρ, 12 Μαρτίου 2021 - 15:03

Σήμερα γνωρίζουμε ότι οι ραδιολογικές συνέπειες του ατυχήματος έχουν περιορισμένο, τοπικό χαρακτήρα. Παρά ταύτα, είναι εξίσου βέβαιο ότι το ατύχημα είχε παγκόσμιο αντίκτυπο. Τι διδάγματα αποκομίσαμε αυτά τα δέκα χρόνια και τι έχει αλλάξει, ειδικά στην Ευρώπη;

Για κάποιες χώρες, όπως η Γερμανία ή η Ελβετία, σήμανε τη μεσο-μακροπρόθεσμη έξοδο από την πυρηνική ενέργεια, αλλά δεν ήταν αυτή η κυρίαρχη εικόνα. Κυρίως, το ατύχημα της Φουκουσίμα κλόνισε βαθιά τις πεποιθήσεις για την πυρηνική ασφάλεια. Το ατύχημα του Τσερνόμπιλ (1986) ήταν μεν χειρότερο και είχε πολύ βαρύτερες ραδιολογικές συνέπειες, αλλά καθώς γρήγορα διαπιστώθηκε ότι οφειλόταν σε ακραίο συνδυασμό σχεδιοκατασκευαστικού ελαττώματος και κραυγαλέας έλλειψης νοοτροπίας ασφάλειας, θεωρήθηκε μοναδική περίπτωση. Αυτό που συνέβη στη Φουκουσίμα, όμως, αποκάλυψε ότι οι πιθανότητες να συμβούν μεγάλα πυρηνικά ατυχήματα δεν είναι τόσο αμελητέες όσο προκύπτει θεωρητικά. Ο τότε γενικός διευθυντής του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) Γιουκίγια Αμάνο είχε δημόσια αναρωτηθεί «αν η πολυπλοκότητα του τεχνολογικού σχεδιασμού που χρειάζεται για να αποκλειστούν τα μεγάλα πυρηνικά ατυχήματα, υπερβαίνει την ανθρώπινη διάνοια». Οι Ευρωπαίοι ρυθμιστές επεσήμαναν αφοπλιστικά ότι «έχουμε συνολικά περίπου 15.000 χρόνια λειτουργίας αντιδραστήρων (reactor years) και 5 σοβαρά ατυχήματα (core melts), δηλαδή στην πράξη η πιθανότητα που προκύπτει είναι 1/3.000 χρόνια. Η πιθανότητα αυτή δεν είναι αποδεκτή, και σε κάθε περίπτωση είναι πολύ μεγαλύτερη από το 1/100.000 χρόνια, που είναι η βάση σχεδιασμού».

Ετσι, λοιπόν, στην Ευρώπη, όλοι συμφώνησαν για μια σε βάθος επαναξιολόγηση της πυρηνικής ασφάλειας όλων των αντιδραστήρων! Η κινητοποίηση αυτά τα δέκα χρόνια υπήρξε τεράστια. Λήφθηκε απόφαση σε επίπεδο Συμβουλίου Κορυφής, για διεξαγωγή δοκιμών αντοχής (stress tests) στους αντιδραστήρες της Ευρώπης, αλλά και γειτονικών χωρών. Αυτό σήμαινε αξιολόγηση της ασφάλειας 143 αντιδραστήρων σε 15 πυρηνικά κράτη της Ε.Ε. από εμπειρογνώμονες άλλων κρατών, συν δεκάδων αντιδραστήρων σε γειτονικές χώρες, συμπεριλαμβανομένων και όσων βρίσκονταν υπό κατασκευή. Τα stress tests διενεργήθηκαν τη διετία 2011-2012, εστιάζοντας στον αυστηρό έλεγχο της απόκρισης των εγκαταστάσεων σε ακραίες καταστάσεις φυσικών καταστροφών.

Παράλληλα, αναθεωρήθηκε ριζικά η ευρωπαϊκή νομοθεσία που διέπει την πυρηνική ασφάλεια. Σταθμό αποτέλεσε μια νέα οδηγία, που καθιέρωσε αυστηρούς στόχους και προϋποθέσεις λειτουργίας. Για πρώτη φορά τέθηκε συγκεκριμένος, νομικά δεσμευτικός πήχυς ασφάλειας: στόχος είναι η πρόληψη κάθε τύπου ατυχήματος, όσο ακραίο και απίθανο κι αν θεωρείται, και στην περίπτωση που συμβεί, ο περιορισμός εκτεταμένων συνεπειών από την έκλυση ραδιενέργειας. Η νέα οδηγία, που τοποθετεί την Ευρώπη στην παγκόσμια πρωτοπορία, ψηφίστηκε με τη μεγάλη συμβολή της Ελληνικής Προεδρίας του πρώτου εξαμήνου του 2014.

Το κοινοτικό πλαίσιο για την ασφάλεια των πυρηνικών εγκαταστάσεων περιλαμβάνει έναν διακρατικό μηχανισμό για την αξιολόγηση ανά εξαετία επιμέρους τεχνικών θεμάτων ασφάλειας, σε όλο τον στόλο των αντιδραστήρων της Ε.Ε. Η πρώτη θεματική αξιολόγηση πραγματοποιήθηκε το διάστημα 2017-2019, ακολουθώντας την αυστηρή διαδικασία των stress tests. Θέμα ήταν το κρίσιμο ζήτημα της γήρανσης (ageing management) των πυρηνικών σταθμών. Η διαδικασία της επόμενης αξιολόγησης ξεκίνησε ήδη με θέμα την πυρασφάλεια των πυρηνικών εγκαταστάσεων.

Είναι αρκετά αυτά που έγιναν; Υπάρχουν φωνές που θεωρούν τις ευρωπαϊκές ενέργειες άτολμες, προβάλλοντας ότι «ούτε ένα εργοστάσιο δεν έκλεισε από τα stress tests». Αυτή η προσέγγιση είναι σε μεγάλο βαθμό άδικη. Η Ευρώπη έδειξε γρηγορότερα αντανακλαστικά σε σύγκριση με άλλους παγκόσμιους παίκτες. Νομοθέτησε πιο αυστηρούς κανόνες πυρηνικής ασφάλειας, ανέδειξε τη σημασία της διαφάνειας και της συμμετοχής των ενδιαφερόμενων μερών στη λήψη αποφάσεων, και καθιέρωσε τακτικές τεχνικές αξιολογήσεις που μεταφράζονται σε επιπλέον δαπάνες για βελτίωση της ασφάλειας πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ.

Ολα γίνονται με ισότιμη συμμετοχή πυρηνικών και μη πυρηνικών κρατών της Ε.Ε., όπως η χώρα μας, και ανταποκρίνονται στο καθολικό αίτημα να μη συμβεί στην Ευρώπη πυρηνικό ατύχημα. Ας μη μας διαφεύγει ότι η Ευρώπη είναι η κατεξοχήν πυρηνική ήπειρος και ότι τα ζητήματα ατομικής ενέργειας ανήκουν στον σκληρό πυρήνα της εθνικής κυριαρχίας των κρατών-μελών. Για ακόμη μια φορά βλέπουμε ότι οι ευρωπαϊκές διαδικασίες μπορεί να μη συναρπάζουν, αλλά είναι ό,τι καλύτερο και προοδευτικότερο διαθέτουμε. Παραφράζοντας τη ρήση του Τσώρτσιλ «η Ε.Ε. είναι μια επίφοβη πυρηνική περιοχή, αν εξαιρέσουμε όλες τις άλλες περιοχές του πλανήτη».
 
* Ο δρ Χρήστος Χουσιάδας είναι πρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας (ΕΕΑΕ).

(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")

ΠΗΓΗ:https://www.energia.gr/article/175791/deka-hronia-meta-to-atyhhma-ths-foykoysima