Μπορεί η ενέργεια να αναπαράγει διλήμματα ασφαλείας ή να προωθήσει τη συνεργασία στην Ανατολική Μεσόγειο; Αυτό ήταν το κεντρικό θέμα της συζήτησης του πάνελ, στο οποίο συμμετείχαν οι διακεκριμένοι ομιλητές: Νίκος Τσάφος, Deputy Director & Senior Fellow, CSIS, Washington DC, Dr. Θεόδωρος Τσακίρης, Αναπληρωτής Καθηγητής Γεωπολιτικής & Ενεργειακής Πολιτικής, του Πανεπιστημίου της Λευκωσίας, Μαριάνα Λιακοκοπούλου, Energy Security Research Fellow, NATO Association of Canada, Roudi Baroudi, CEO, Energy & Environment Holding, Qatar

Ν. Τσάφος: «Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την Κίνα»

Τον ρόλο της Κίνας στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου ανέλυσε αρχικά ο κ. Τσάφος καθώς όπως είπε, «η Κίνα είναι μία οικονομική και γεωπολιτική υπερδύναμη που δεν μπορούμε να αγνοήσουμε», αλλά «ούτε όμως και να παραπλανηθούμε από το κινέζικο χρήμα».

Όπως τόνισε, «ο στόχος είναι να κάνουμε την Κίνα να παίξει με τους κανόνες και η ΕΕ είναι ένα αποτελεσματικό μέρος για να γίνει αυτό» και πρόσθεσε ότι «πρέπει να σκεφτούμε καθαρά για το πώς θα συνεργαστούμε». Διερωτήθηκε χαρακτηριστικά: «Θα πάρουμε τα λεφτά και θα σκεφτούμε τις πολιτικές αργότερα ή θα λειτουργήσουμε προνοητικά για να μετριάσουμε την οικονομική εξάρτηση από την Κίνα;». Καταλήγοντας επεσήμανε τις δυνατότητες της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και ρευστότητας που παρέχει. «Είναι προτιμότερη η εξαργύρωση των Ευρωπαϊκών επιταγών σε σχέση με τις Κινεζικές», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Τσάφος.

Θ. Τσακίρης: «Η ενεργειακή συνεργασία μπορεί να δημιουργήσει συνθήκες ευημερίας»

Αναλύοντας την Τουρκική στάση με αφορμή την έρευνα υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο, και για τον τρόπο που θα μπορούσαν η Ελλάδα και η Κύπρος να θέσουν το εν λόγω ζήτημα, ο κ. Τσακίρης ξεκαθάρισε ότι αποτελεί κρίσιμο ζητούμενο η κατανόηση της δυναμικής της ενεργειακής ασφάλειας στην περιοχή της ΝΑ Μεσογείου και του τρόπου που η ενέργεια αποτελεί παράγοντα της πολυμερούς ισορροπίας δυνάμεων στην περιοχή.  Όπως είπε, «από στρατηγικής και θεωρητικής άποψης οι υδρογονάνθρακες αυτοί κάθε αυτοί δεν δρουν ως καταλύτης γεωπολιτικών εξελίξεων σε μία περιοχή. Μάλιστα, όπως επεσήμανε εάν οι δυνάμεις σε μία περιοχή συνεργαστούν, τότε μπορούν να δημιουργηθούν συνθήκες κοινής ευημερίας όπως αυτό συνέβη στην Βόρεια Θάλασσα. Όμως, σύμφωνα με τον κ. Τσακίρη, η έρευνα υδρογονανθράκων στην Κύπρο λειτούργησε ως καταλύτης για την ενίσχυση της επιθετικής και προκλητικής πολιτικής της Τουρκίας, όπως είπε. Όπως είπε, η Τουρκία δεν προβαίνει σε αυτές τις ενέργειες για την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων, καθώς αν ήταν αυτό το κίνητρό της θα έκανε εξορύξεις οπουδήποτε αλλού στην περιοχή της. Όμως, προσπαθεί να χρησιμοποιήσει την έρευνα των υδρογονανθράκων για να προωθήσει την ρεβιζιονιστική της ατζέντα.

Καταλήγοντας ο κ. Τσακίρης τόνισε ότι οι υδρογονάνθρακες έχουν λειτουργήσει ως καταλύτης αλλά όχι ως βασική αιτία τόσο για συνεργασία όσο και για σύγκρουσης, υπενθυμίζοντας ότι την 1η Μαρτίου θα εγκαινιαστεί για πρώτη φορά ο διακρατικός οργανισμός East Mediterranean Gas Organization, στον οποίο συμμετέχει η χώρα μας μαζί με άλλες έξι χώρες της ΝΑ Μεσογείου.

Μ. Λιακοπούλου: «Ανάγκη για συνεργασία και ανταλλαγή καλών πρακτικών»

Η κα Μαριάνα Λιακοπούλου περιέγραψε την ενεργειακή κατάσταση στην Ευρώπη και ειδικότερα αναφέρθηκε στη διαφοροποίηση των πηγών τροφοδοσίας. Όπως είπε, στην Νοτιοανατολική Ευρώπη, λόγω των σημαντικών υποδομών που κατασκευάζονται και την αυξανόμενη διείσδυση του υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) η έκθεση σε πιθανότητα διακοπής τροφοδοσίας εξαιτίας της κατάστασης στην Ουκρανία, είναι περιορισμένη.  Όπως είπε, το Ευρωπαϊκό σύστημα τροφοδοσίας φυσικού αερίου είναι αρκετά ευέλικτο να διοχετεύσει σημαντικές ποσότητες, ενώ χαρακτήρισε ως εξαιρετικά σημαντική την ανάγκη για περιφερειακή συνεργασία, τη διευκόλυνση της ανταλλαγής τεχνογνωσίας, καλών πρακτικών,  πολιτικών και μοντέλων διακυβέρνησης.

R. Baroudi: «Να ενισχύσουμε τον διάλογο στην Αν. Μεσόγειο»

 «Οι ΗΠΑ και η ΕΕ είναι οι κινητήριες δυνάμεις που θα διαμορφώσουνε ένα νέο περιβάλλον με περισσότερη σταθερότητα, ειρήνη και κοινωνική ασφάλεια στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, σε σχέση με τους ενεργειακούς πόρους», δήλωσε ο κ. Baroudi. Υπενθύμισε δε, ότι ο πρόεδρος Μπάιντεν έχει ήδη εκδηλώσει τις προθέσεις της κυβέρνησής του να λειτουργήσει ως σταθεροποιητικός παράγοντας στην Μεσόγειο με όχημα το ΝΑΤΟ και αυτό περιλαμβάνει και την Ελλάδα και την Τουρκία, ενώ το ΝΑΤΟ θα παίξει μεγάλο ρόλο τα προσεχή χρόνια στην περιοχή, όπως είπε.

Σύμφωνα με τον κ. Baroudi, «όλες οι χώρες πρέπει να κρατήσουν μακριά τις εντάσεις και να ενισχύσουν το διάλογο».  Όσον αφορά την Ελλάδα και την Τουρκία, ο κ. Baroudi επεσήμανε ότι ΗΠΑ και η ΕΕ πρέπει να καλέσουν και τα δύο μέρη και να μιλήσουν για τα νόμιμα δικαιώματά τους στο πλαίσιο των συμφωνιών του ΟΗΕ, αποκλείοντας την πιθανότητα μίας ένοπλης σύγκρουσης. Εκτίμησε δε, ότι «οι προκλήσεις που έχουν προκύψει θα έχουν θετικό αντίκτυπο όχι μόνο στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά σε ολόκληρη την περιοχή», εκφράζοντας την εκτίμηση ότι «οι υδρογονάνθρακες θα είναι ένας καταλύτης δημιουργίας και όχι καταστροφής».

Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής ενεργειακής διπλωματίας για τη σταθερότητα στην περιοχή τέθηκε στο επίκεντρο του πάνελ στο οποίο συμμετείχαν οι κκ. Θάνος Ντόκος, Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας του Πρωθυπουργού, καθ. Γιάννης Μανιάτης, πρώην Υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας & Κλιματικής Αλλαγής, Καθ. Γιώργος Σταθάκης, πρώην Υπουργός Περιβάλλοντος & Ενέργειας και ο Ben Haddad, Director, Future Europe Initiative, Atlantic Council

Θ. Ντόκος: «Οι ηγεμονικές βλέψεις δεν έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην περιοχή»

Ο σύμβουλος του Έλληνα πρωθυπουργού για θέματα Εθνικής Ασφάλειας κ. Θάνος Ντόκος τόνισε ότι η πανδημία ανάγκασε τα κράτη να εξασφαλίσουν περισσότερη αυτονομία και ανεξαρτησία και λιγότερη εξάρτηση από τρίτους, ξεκινώντας από τα υγειονομικά ζητήματα. Όπως εκτίμησε, η τάση αυτή θα επεκταθεί και σε άλλους τομείς όπως η ενέργεια.

Ο κ. Ντόκος επεσήμανε ότι η ΕΕ έχει δεύτερες σκέψεις σε σχέση με δημιουργία υποδομών από μη ευρωπαϊκές χώρες όπως και την Κίνα και τόνισε ως την πλέον ασφαλή πολιτική τη διαφοροποίηση των προμηθευτών, προκειμένου να μην προκύψουν ελλείψεις εξαιτίας φυσικών καταστροφών, πολιτικών συνθηκών κλπ., όπως είπε

Όσον αφορά τις ποσότητες των υδρογονανθράκων που έχουν ανακαλυφθεί, σύμφωνα με τον κ. Ντόκο, αυτές δεν αρκούν προκειμένου να αλλάξουν το παιχνίδι.

«Υπάρχουν ελπίδες οι υδρογονάνθρακες να γίνουν καταλύτης ειρήνευσης και σταθερότητας, αλλά αυτό δεν έχει επιβεβαιωθεί ακόμα», τόνισε ό κ. Ντόκος, ίσως επειδή οι ανακαλύψεις και τα οικονομικά οφέλη δεν είναι προς το παρόν αρκετά, όπως εξήγησε.

Σύμφωνα με τον κ. Ντόκο ο αντίκτυπος της ανακάλυψης των υδρογονανθράκων δεν είναι θετικός, και αυτό έχει να κάνει με «γεωπολιτικές και ηγεμονικές βλέψεις συγκεκριμένων χωρών σε αυτή την περιοχή».

Όπως είπε, είναι καλά νέα για τον κόσμο ο πρόεδρος Μπάιντεν ανέδειξε την Κλιματική αλλαγή σε ζήτημα εθνικής ασφάλειας. Τόνισε, ότι η Ελλάδα πρέπει να επενδύσει σε ΑΠΕ, καθώς αυτή είναι η απάντηση για το μέλλον, «ωστόσο η χώρα μας  πρέπει να εκμεταλλευτεί στο έπακρο τις ευκαιρίες και να συνεχίσει να προωθεί αγωγούς αερίου, καθώς αυτό αποτελεί το καύσιμο μετάβασης για τα επόμενα 20 χρόνια».

Γ. Μανιάτης: «Ανάγκη για ένα κοινό Ευρωπαϊκό ενεργειακό όραμα»

Ο πρώην υπουργός Ενέργειας, καθηγητής Γιάννης Μανιάτης αναφέρθηκε στην Ευρωπαϊκή στρατηγική για την ενεργειακή ασφάλεια. «Υπάρχει το δυναμικό να προωθηθεί η σταθερότητα στην περιοχή, αλλά δεν υπάρχει κοινό όραμα μεταξύ των κρατών μελών για να εξασφαλίσουν αυτή την σταθερότητα», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Έθεσε τα ζητήματα σταθερότητας σε σχέση με τις εισαγωγές ενέργειας καθώς και τη διαφοροποίηση πηγών και οδών, προκειμένου, όπως είπε, «να μειωθούν τα μονοπώλια που μπορούν να χρησιμοποιούν την ενέργεια ως μοχλό πολιτικών πιέσεων».

«Δεν υπάρχει κοινό ενεργειακό διπλωματικό όραμα στην ΕΕ», επανέλαβε ο πρώην υπουργός, επισημαίνοντας την ανάγκη «η ΕΕ να γίνει ηγέτης της μετάβασης και να αντιμετωπίσει τα κρίσιμα ζητήματα ασφαλείας». 

Ωστόσο, αναγνώρισε την αξία και τη δυναμική που αναπτύσσεται από τα ενεργειακά project που βρίσκονται σε εξέλιξη, τις διασυνδέσεις και τις διακρατικές συνεργασίες αγωγών όπως ο TAP, ο IGB αλλά και ο EastMed, που «προκαλούν μία θετική αντίδραση για την σταθερότητα στην περιοχή» όπως τόνισε.

Γ. Σταθάκης:  «Βασικές αρχές η διαφοροποίηση και η ασφάλεια»

Η διαφοροποίηση και η ασφάλεια είναι οι δύο βασικές αρχές, σύμφωνα με τον . Σταθάκη, καθώς όπως είπε οι περισσότερες πρωτοβουλίες λαμβάνονται σε αυτό το πλαίσιο. Όπως είπε, «η Ελλάδα απέκτησε κεντρικό ρόλο στην ενεργειακή μετάβαση», με το πιο σημαντικό project τον TAP, τα δίκτυα και τις διασυνδέσεις του, ενώ ο EastMed άνοιξε ένα καινούριο πεδίο, όπως είπε.

Η διπλωματία του αερίου στην περιοχή, δεν πρέπει να θεωρηθεί ως ο βασικός παράγοντας διπλωματίας, σύμφωνα με τον κ. Σταθάκη, αλλά είναι ως ένα πεδίο επιπρόσθετης διπλωματίας.

B. Haddad: «Η Ελλάδα διατλαντική γέφυρα Ευρώπης και ΗΠΑ σε ζητήματα ενέργειας»

«Η Ελλάδα είναι σημαντικός στρατηγικός σύμμαχος των ΗΠΑ στην περιοχή», δήλωσε ο κ. Ben Haddad, καθώς, όπως δήλωσε, η χώρα μας «αποτελεί τη διατλαντική γέφυρα μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ σε ζητήματα ενέργειας».

Όπως είπε, στα ζητήματα ενέργειας υπάρχει συνέχεια της Αμερικανικής πολιτικής στις κυβερνήσεις Obama και Trump, ενώ τώρα, όπως τόνισε, «με την κυβέρνηση Biden μας δίνεται η ευκαιρία να επιταχύνουμε τη συνεργασία με την Ελλάδα».

Η Ελλάδα αποτελεί σημαντικό στρατιωτικό σύμμαχο στο ΝΑΤΟ στην Ανατολική Μεσόγειο, σύμφωνα με τον κ. Haddad.

Αναγνώρισε το δυναμικό που αναπτύσσεται στην ενεργειακή διαφοροποίηση, αλλά και πολιτική συνεργασία μέσω των ενεργειακών πρωτοβουλιών.