Εκτός της ύφεσης που αφήνει η πανδημική κρίση του ιού SARS-CoV-2 στην παγκόσμια οικονομία, έχουν προκληθεί αλλαγές που θα επιμείνουν όσο ο κόσμος θα αρχίζει να ανακάμπτει σταδιακά και βραδέως μετά την αναμενόμενη ανοσία από τον εμβολιασμό των πληθυσμών. Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά πως η παγκόσμια ανάκαμψη θα κινηθεί στο 4% το 2021 έπειτα από ύφεση 4,3% το 2020, ενώ οικονομολόγοι

* Επαναπροσδιορισμός της σχέσης κράτους και κοινωνίας: Οι κυβερνήσεις ανέλαβαν δυναμικότερο ρόλο με το ξέσπασμα της πανδημικής κρίσης, με την αυστηρή εκδοχή του νεοφιλελευθερισμού να τίθεται στο περιθώριο και τους διεθνείς οργανισμούς να τονίζουν τη σημασία ενός αποτελεσματικού υγειονομικού μηχανισμού στην καταπολέμηση της νόσου Covid-19 και των δημόσιων επενδύσεων στην τόνωση των οικονομιών. Οι επιπτώσεις στην οικονομία και στην κοινωνία θα ήταν πολλαπλάσιες δίχως τα κυβερνητικά μέτρα στήριξης επιχειρήσεων και εργαζομένων.

Κάτω από τις συνθήκες αυτές, το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα παροτρύνουν τις κυβερνήσεις του αναπτυγμένου κόσμου να συνεχίσουν ανεμπόδιστες τον υποστηρικτικό ρόλο τους μέχρι να επανέλθουν οι ισορροπίες στις οικονομίες τους. Με το κόστος δανεισμού να κυμαίνεται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, τα ανεπτυγμένα κράτη, τουλάχιστον, έχουν το περιθώριο να σηκώσουν στις πλάτες τους μεγαλύτερο δημόσιο χρέος παρά τη διόγκωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων στα 11 τρισ. δολάρια σε όλον τον κόσμο.

* Ελεύθερη ροή χρήματος: Η νομισματική πολιτική στη Δύση έσπασε σχεδόν κάθε ταμπού, παρέχοντας άφθονη ρευστότητα με λίαν ελκυστικό κόστος. Χάρη στο πρόγραμμα αγοράς κρατικών ομολόγων και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, οι κυβερνήσεις απέκτησαν μεγάλη δημοσιονομική ευελιξία στην αντιμετώπιση της πανδημίας της νόσου Covid-19. Αλλαγές αναμένονται στη διαχείριση του πληθωρισμού, με την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ να υποδηλώνει πως θα είναι πιο ανεκτική σε μια άνοδο των τιμών πάνω από τον επιθυμητό στόχο ύστερα από τις χαμηλές πληθωριστικές πιέσεις εν μέσω της πανδημικής κρίσης. Τον προβληματισμό της εξέφρασε τον Δεκέμβριο και η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Κριστίν Λαγκάρντ, για τον «απογοητευτικά χαμηλό πληθωρισμό» της Ευρωζώνης, διαμηνύοντας έμμεσα πως τα επιτόκια θα παραμείνουν χαμηλά τουλάχιστον για την επόμενη διετία.

* Εταιρικό χρέος: Πέρα από τη μεγάλη αύξηση του δημόσιου χρέους, το εταιρικό χρέος έφθασε επίσης στη στρατόσφαιρα, καθώς οι εταιρείες εκτός χρηματοπιστωτικού κλάδου κατάφεραν να αντλήσουν 3,36 τρισ. δολάρια το πρώτο εξάμηνο του 2020, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών. Μέχρι τα τέλη του περσινού έτους, τα δεδομένα αυτά θα έχουν αυξηθεί στο πλαίσιο ενός ιστορικού ράλι στις αγορές των μετοχών και των ομολόγων. Οικονομικοί αναλυτές, ωστόσο, εκφράζουν φόβους για ένα κύμα χρεοκοπιών λόγω της κατακόρυφης πτώσης των εσόδων σε αρκετούς κλάδους της οικονομίας. Μέχρι την ολοκλήρωση των εμβολιασμών, οι κλάδοι των ταξιδιών και της φιλοξενίας θα συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν προκλήσεις.

* Διευρύνεται η ανισότητα του πλούσιου και του φτωχού κόσμου: Δεν είχαν όλα τα κράτη του κόσμου τη δυνατότητα να στηρίξουν τις οικονομίες τους. Οι φτωχότερες χώρες κινδυνεύουν να αποκλειστούν από την κούρσα των εμβολιασμών και της ανάκαμψης λόγω της αδύναμης δημοσιονομικής θέσης τους. Η Παγκόσμια Τράπεζα προειδοποίησε πως η πανδημία και η συνακόλουθη παγκόσμια ύφεση μπορεί να οδηγήσει ακόμη 88 με 115 εκατ. ανθρώπους σε συνθήκες ακραίας φτώχειας, αναγκάζοντάς τους να επιβιώσουν με λιγότερα από 2 δολάρια την ημέρα. Επιπτώσεις θα υπάρξουν, επίσης, στην επόμενη γενιά, που θα πρέπει καλύψει χρέη που προκλήθηκαν από την πανδημία. Οι φτωχές οικονομίες θα βαδίζουν σε αργούς ρυθμούς μετά την ακινητοποίησή τους από την πανδημία του ιού SARS-CoV-2. Το ΔΝΤ εκτιμά πως τα κράτη του αναπτυσσόμενου κόσμου μπορεί να χάσουν μια ολόκληρη δεκαετία από την παγκόσμια ανάπτυξη.

* Τμηματική ανάκαμψη σε «οριζόντιο Κ»: Οι ανισότητες θα ενταθούν και εντός των οικονομιών του ανεπτυγμένου κόσμου, με το εισοδηματικό χάσμα να μεγαλώνει ακόμη περισσότερο ανάμεσα στους χαμηλόμισθους και τους υψηλόμισθους. Οι εργαζόμενοι του ευρύτερου κλάδου παροχής υπηρεσιών, η πλειονότητα των οποίων είναι χαμηλά αμειβόμενοι και απασχολούνται εποχικά, έχουν τεθεί στο περιθώριο της αγοράς. Αντίθετα, το ράλι των χρηματοοικονομικών αγορών, όπου πρόσβαση έχουν όσοι διαθέτουν κάποια σεβαστή ρευστότητα, οδήγησε πέρσι τις προμήθειες του παγκόσμιου τραπεζικού κλάδου στο ρεκόρ των 25 δισ. δολαρίων. Οι γυναίκες έχουν δεχτεί το μεγαλύτερο πλήγμα. Στον Καναδά, παραδείγματος χάριν, η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας υποχώρησε στο χαμηλότερο από τα μέσα της δεκαετίας του ‘80.

* Ένα διαφορετικό «πρόσωπο» της παγκοσμιοποίησης: Το πάγωμα της μεταποιητικής δραστηριότητας στην Κίνα στο πρώτο κύμα της πανδημίας της νόσου Covid-19 υποχρέωσε αρκετές εταιρείες να αναπροσαρμόσουν τις εφοδιαστικές αλυσίδες ώστε η παραγωγή να έρθει κοντύτερα στην κατανάλωση. Τη μείωση της εξάρτησης των οικονομιών στην Κίνα, όπου «χτυπά» η καρδιά της παγκόσμιας μεταποίησης, έθιξαν, επίσης, κυβερνήσεις όταν ήταν μεγάλη η έλλειψη ιατρικού εξοπλισμού στο πρώτο κύμα της πανδημικής κρίσης.

Επαγγελματικά ταξίδια

Η παγκόσμια τουριστική κίνηση υποχώρησε το πρώτο 11μηνο του 2020 κατά 72%, σύμφωνα με τη McKinsey. Και είναι πολύ πιθανό να μην επανέλθει το ένα τέταρτο των επαγγελματικών ταξιδιών, καθώς αποδείχθηκε πως αρκετές συσκέψεις και συναντήσεις μπορούν να πραγματοποιηθούν διαδικτυακά, σύμφωνα με το Bloomberg. Μεσοπρόθεσμα, επίσης, οι ταξιδιωτικές διαδικασίες αναμένεται να γίνουν πιο περίπλοκες μιας και ήδη συζητείται η καθιέρωση πιστοποιητικών υγείας που θα αποδεικνύουν τον εμβολιασμό των επιβατών.

Πράσινη συνείδηση

Κυβερνήσεις από την πολιτεία της Καλιφόρνια μέχρι τη Βρετανία ανακοίνωσαν μεγαλόπνοα σχέδια για τη μείωση των εκπομπών ρύπων μέσα στο 2020. Η κεφαλαιοποίηση των παραδοσιακών πετρελαϊκών κολοσσών συρρικνώθηκε μέσα στο 2020, ενώ εντυπωσιακή ήταν η άνοδος των μετοχών σε εταιρείες εναλλακτικής ενέργειας. Η κλιματική αλλαγή θα καταλαμβάνει υψηλή θέση και στην ατζέντα της επικείμενης κυβέρνησης Μπάιντεν.

Αυτοματισμός - βιομηχανικά ρομπότ

Οι περιορισμοί στις μετακινήσεις και η αναγκαία αποστασιοποίηση για την ανάσχεση των κρουσμάτων του κορονοϊού επιτάχυναν τη χρήση των βιομηχανικών ρομπότ και της τεχνητής νοημοσύνης. Αν και οι καινοτομίες αυτές δίνουν διέξοδο προσωρινά σε περιόδους κρίσεων, είναι αβέβαιο εάν οι θέσεις θα παραμείνουν σταθερές για όλους τους εργαζόμενους μετά το πέρας της πανδημίας. Σύμφωνα με επίσημη έκθεση στη Βρετανία, πάνω από ήμισυ των εργαζομένων στη χώρα που βρίσκονται σήμερα σε διαθεσιμότητα διατρέχουν κίνδυνο από την αυτοματοποίηση της εργασίας που έχει εντατικοποιηθεί από την πανδημική κρίση.

Κατ’ οίκον εργασία

Μερίδα αναλυτών διαβλέπει την επίτευξη μιας ισορροπίας ανάμεσα στο γραφείο και την κατ’ οίκον εργασία. Ακόμη και προ πανδημίας είχαν γίνει αισθητές κάποιες τάσεις αποστασιοποίησης από τα μεγάλα αστικά κέντρα λόγω του υψηλού κόστους διαβίωσης.

Για πρώτη φορά έπειτα από μία δεκαετία, η «καθαρή μετανάστευση» στη Νέα Υόρκη, το Σαν Φρανσίσκο, το Λος Άντζελες, το Λονδίνο ή το Παρίσι ήταν αρνητική το 2018 παρά την οικονομική ανάπτυξη που υπήρχε. Όλο και πιο πολλοί επιθυμούν να ζουν εκτός πόλεων. Η τεχνολογία, σαφώς, διευκολύνει τη μείωση των ωρών εργασίας στο γραφείο.