Μπλόκο στην ανεξέλεγκτη χωροθέτηση φωτοβολταϊκών πάρκων επιβάλλει η περιβαλλοντική Αρχή μέσα από πάγωμα της διαδικασίας αξιολόγησης φωτοβολταϊκών πάρκων μέχρις ότου καθοριστεί ένας σαφής και ολοκληρωμένος χωροταξικός σχεδιασμός. Με επιστολή προς τα συναρμόδια υπουργεία Εσωτερικών και Ενέργειας ενημερώνει για την απόφασή της, μετά και τη διαπίστωση ότι η κατάσταση έχει εκτροχιαστεί και μόνο τα τελευταία δύο χρόνια υποβλήθηκαν ήδη 92 αιτήσεις, ενώ έπονται και άλλες.

Την ίδια στιγμή, μάλιστα, το υπουργείο Ενέργειας αποφάσισε να προχωρήσει σε διαγωνισμό για την εκπόνηση Στρατηγικής Μελέτης Εκτίμησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) σε σχέση με τη χωροθέτηση των έργων που αξιοποιούν Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής. Σκοπός της ΣΜΠΕ είναι να αξιοποιηθεί για την επικαιροποίηση ή τροποποίηση της υφιστάμενης χωροθετικής πολιτικής σε σχέση με τη χωροθέτηση των έργων ΑΠΕ, όπως αυτή καθορίζεται μέσω εντολών και εγκυκλίων που απορρέουν από τον περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμο. Ο διαγωνισμός βρίσκεται σε εξέλιξη, η μελέτη ωστόσο δεν αναμένεται να ολοκληρωθεί και να εξεταστεί πριν το τέλος του 2021. 

Με την απόφαση του Τμήματος Περιβάλλοντος παγώνει η διαδικασία αξιολόγησης έργων που αφορούν αιτήσεις φωτοβολταϊκών πάρκων από την 1/10/2020 μέχρις ότου ολοκληρωθεί η διαδικασία της ΣΜΠΕ και υιοθετηθεί θεσμικό πλαίσιο για χωροθέτηση φωτοβολταϊκών. Στην επιστολή σημειώνεται ότι η τυχόν συνέχιση εξέτασης φωτοβολταϊκών έργων θέτει σε σοβαρό κίνδυνο παράβασης την Κυπριακή Δημοκρατία για τη μη τήρηση των σχετικών οδηγιών και της εθνικής νομοθεσίας, καθώς και των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.

Τα τελευταία χρόνια, το Τμήμα Περιβάλλοντος είναι δέκτης μεγάλου αριθμού αιτήσεων για φωτοβολταϊκά πάρκα, τα οποία χωροθετούνται διάσπαρτα σε διαφορετικές πολεοδομικές ζώνες μεγάλης δυναμικότητας. Ενδεικτικά, για το 2019 κατατέθηκαν στο Τμήμα Περιβάλλοντος 67 αιτήσεις με δυναμικότητα πέραν των 110 MW, ενώ για το 2020 έχουν κατατεθεί πάνω από 25 αιτήσεις της τάξης των 15 MW. Περαιτέρω, έγινε καταρχήν διαβούλευση με ενδιαφερόμενους για προτεινόμενα έργα της τάξης των 80 και 20 MW όσον αφορά ετοιμασία μελετών.

Σύμφωνα με το Τμήμα Περιβάλλοντος, κατά τη διάρκεια εξέτασης των αιτήσεων διαπιστώνεται ότι η χωροθέτησή τους γίνεται κυρίως στην ύπαιθρο, σε αρδευόμενες περιοχές και περιοχές με καλή γεωργική γη, σε περιοχές προστασίας της φύσης, εξαιρετικής φυσικής καλλονής, σε κτηνοτροφικές περιοχές, σε λατομικές περιοχές κ.λπ. Σε πολλές περιπτώσεις διαπιστώθηκε ότι η χωροθέτηση ενός φωτοβολταϊκού ενδέχεται να έχει αρνητικές επιπτώσεις για το οικοσύστημα, τη χλωρίδα, την πανίδα ή/και το γεωμορφολογικό ανάγλυφο της περιοχής. Σε άλλες πολλές περιπτώσεις το θέμα είναι κυρίως χρήσης γης και αλλαγής της με έμμεσα περιβαλλοντικά ζητήματα. Έχει επίσης εντοπιστεί ότι μεγάλος αριθμός φωτοβολταϊκών πάρκων χωροθετούνται σε συγκεκριμένες περιοχές (π.χ. Άγιος Ιωάννης Μαλούντας, Αυγόρου κ.λπ.) σε τέτοιο βαθμό που ακυρώνει την υφιστάμενη πολεοδομική ζώνη και χρήση γης. Επιπρόσθετα, δεν υπάρχει γνώση και ενημέρωση αν τεχνικά μπορεί να γίνει η χωροθέτηση των εν λόγω φωτοβολταϊκών πάρκων (π.χ. σύνδεσή τους), αλλά, λόγω της κατάθεσης της αίτησης, υπάρχει νομική υποχρέωση εξέτασης.

Στα πλαίσια παραλαβής νέων αιτήσεων για φωτοβολταϊκά πάρκα, επισημαίνει το Τμήμα Περιβάλλοντος, δεν γίνεται καμιά αναφορά στην περίοδο στην οποία εντάσσεται, πολλά εκ των οποίων πρακτικά αφορούν στην περίοδο 2020-2030. Σε διαβουλεύσεις με αιτητές έχει διαπιστωθεί ότι αναμένεται σύντομα κατάθεση αιτήσεων μεγάλης δυναμικότητας (π.χ. 80MW στον Άγιο Ιωάννη Μαλούντας και 20 MW στον Κουτραφά). Σε περίπτωση κατάθεσης τέτοιων αιτήσεων και αξιολόγησής τους χωρίς να υπάρχει σαφής χωροθετική πολιτική για τα φωτοβολταϊκά, γίνεται καταστρατήγηση της όλης διαδικασίας και είναι ενάντια της απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, του Σχεδίου «Κλίμα και Ενέργεια» αλλά και της κοινοτικής Οδηγίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της εναρμονιστικής νομοθεσίας της Κυπριακής Δημοκρατίας για την εκτίμηση επιπτώσεων στο περιβάλλον από ορισμένα σχέδια ή/και προγράμματα.

Σημειώνεται ότι η Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εξέδωσε πρόσφατα και σχετικό «Κατευθυντήριο Έγγραφο για Αναπτύξεις Αιολικής Ενέργειας και τη Νομοθεσία της ΕΕ για τη Φύση», με αναφορές για τις επιπτώσεις και άλλων μορφών ΑΠΕ, καθώς και σχετικό εγχειρίδιο για την ανάγκη εκπόνησης χαρτών ευαισθησίας και ειδικών χωροταξικών σχεδίων για τη χωροθέτηση έργων ΑΠΕ.

Στην αξιολόγηση των έργων αυτών προκύπτουν συνεχώς σοβαρά προβλήματα χωροθέτησης και αλλαγής της χρήσης γης, σε σημείο που πολλές φορές κρίνεται προβληματική η αδειοδότησή τους. Υπάρχουν σοβαρές αντιδράσεις από κυβερνητικά τμήματα (Τμήμα Γεωργίας, Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας), περιβαλλοντικές μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ), αλλά και τοπικές Αρχές για τη χωροθέτηση των φωτοβολταϊκών πάρκων, καθώς γίνεται κατακερματισμός της γης, αλλαγή χρήσης της και ενδεχομένως σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τα εν λόγω έργα. Επιπρόσθετα, επενδυτές και αιτητές τέτοιων έργων εκφράζουν την αγανάκτησή τους με το γεγονός ότι παρόλο που με βάση την πολεοδομική ζώνη υπάρχει το δικαίωμα αίτησης για φωτοβολταϊκό πάρκο, όταν ξεκινήσει η διαδικασία αξιολόγησής τους βρίσκονται μπροστά σε άλλα δεδομένα, τα οποία προκαλούν καθυστερήσεις και προβλήματα στις αιτήσεις τους, ιδιαίτερα αν έχουν αγοράσει/εκμισθώσει τη γη.

Στο Σχέδιο «Κλίμα και Ενέργεια» και στη ΣΜΠΕ που αξιολογήθηκε για τα έτη 2020-2030 υπάρχει ρητή αναφορά στην ανάγκη διεξαγωγής μελέτης χωροθέτησης ΑΠΕ, με έμφαση στα φωτοβολταϊκά πάρκα, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι εκτιμήσεις για τις ανάγκες για παραγωγή ηλεκτρισμού από φωτοβολταϊκά μέχρι το 2030 ξεπερνούν τα 750 MW.

Σύμφωνα με το Τμήμα Περιβάλλοντος, η σχετική εντολή του υπουργού Εσωτερικών (2/2006) καθορίζει μεν κάποια χωροθετικά κριτήρια, χωρίς όμως να υπάρχει η ολιστική αξιολόγηση των παραμέτρων και η σχετική επιστημονική τεκμηρίωση, ούτε και μπορεί να ανταποκριθεί στα σημερινά δεδομένα και μελλοντική κατεύθυνση.

Περαιτέρω, σημειώνεται ότι η εκπόνηση Μελέτης Εκτίμησης Επιπτώσεων στο Περιβάλλον για Σχέδια/Προγράμματα (ΣΜΠΕ) για τη νέα περίοδο 2020-2030 επιβάλλεται να προχωρήσει άμεσα για τη σχετική τροποποίηση του νομικού πλαισίου που αφορά στη χωροθέτηση των φωτοβολταϊκών. Σε σχέση με την υφιστάμενη εντολή του υπουργού Εσωτερικών και εφαρμογή της, τονίζεται ότι αυτό δεν μπορεί να συνεχίσει να εφαρμόζεται, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για υπόθεση στο Βέλγιο (υπόθεση C-290/15) όπου η αρμόδια Αρχή του Βελγίου υιοθέτησε διάταγμα για χωροθέτηση ανεμογεννητριών χωρίς τη διεξαγωγή μελέτης εκτίμησης επιπτώσεων στο περιβάλλον από σχέδια/προγράμματα (ΣΜΠΕ) και χωρίς τη δημόσια διαβούλευση και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αποφάσισε ότι αυτό είναι εκτός ευρωπαϊκού νομικού πλαισίου, με αποτέλεσμα την καταδίκη του κράτους-μέλους και τη δημιουργία νομικού προηγούμενου.

(του Άγγελου Νικολάου, Φιλελεύθερος)