Παρά τις προσπάθειες της δεκαετίας 2010, ορατός είναι ο κίνδυνος η εθνική προσπάθεια που ξεκίνησε με το Ν.4001/2011 για την αξιοποίηση των εθνικών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, να παρασυρθεί από τη γενικότερη μείωση επενδύσεων των εταιρειών ερευνών υδρογονανθράκων, αν δεν αναληφθούν οι κατάλληλες κυβερνητικές πρωτοβουλίες, ενόψει μάλιστα της αναμενόμενης ανάκαμψης των τιμών το 2021-22. Παρά το γεγονός ότι

έχουν ολοκληρωθεί 12 παραχωρήσεις θαλάσσιων και χερσαίων εκτάσεων-οικοπέδων, από τις οποίες οι πρώτες έξι (6) έπρεπε ήδη να βρίσκονται σε στάδιο παραγωγικών γεωτρήσεων, ακόμα βρισκόμαστε στο στάδιο στο οποίο σχεδιάζεται η υλοποίηση της πρώτης γεώτρησης να γίνει το 2021.

Χάρτης 1. Τα 20 Θαλάσσια Οικόπεδα Ερευνών Υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ Ιονίου και Νότιας Κρήτης

Απαιτείται, πλέον, μετά τα διεθνή δυσμενή οικονομικά αποτελέσματα λόγω της Covid-19, που έπληξαν με σφοδρότητα και τις μεγαλύτερες πετρελαικές εταιρείες, η ελληνική Πολιτεία να στηρίξει με κάθε τρόπο την επιτάχυνση των εργασιών αξιοποίησης των εθνικών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων (έστω και με τις όποιες τροποποιήσεις επιβάλλουν οι τρέχουσες συγκυρίες), δεδομένου ότι το φυσικό αέριο μέχρι το 2050 θα χρησιμοποιείται από την Ε.Ε., ως μεταβατικό καύσιμο, ενώ οι υπόλοιπες πλην της Ε.Ε. χώρες θα εξακολουθήσουν να χρησιμοποιούν ορυκτά καύσιμα με υψηλό βαθμό συμμετοχής στο ενεργειακό ισοζύγιο.

Σημειώνεται, ότι σύμφωνα με το bp Energy Outlook 2019, η υφιστάμενη σύνθεση της παγκόσμιας ενεργειακής κατανάλωσης, συνολικού ύψους 13.850 εκατ. τόνους ισοδύναμου πετρελαίου, είναι (2018): πετρέλαιο 34%, φυσικό αέρο 24%, άνθρακας 27%, ανανεώσιμες πηγές 4%, υδροηλεκτρικά 7%, πυρηνικά 4%. Με άλλα λόγια, τα ορυκτά καύσιμα πετρέλαιο – φυσικό αέριο – άνθρακας συγκεντρώνουν το 85% του παγκόσμιου μείγματος ενεργειακής κατανάλωσης.  

Οι προτεραιότητες για την Ελλάδα ισχύουν πολύ περισσότερο εφόσον στη χώρα έχουν πια εγκατασταθεί μέσα από τις 12 υπογεγραμμένες συμβάσεις, διεθνείς ενεργειακοί κολοσσοί (EXXON MOBIL, TOTAL, REPSOL, EDISON), με τη συμμετοχή των δύο εξαιρετικά σημαντικών ελληνικών εταιρειών ENERGEAN κι ΕΛΠΕ.

Χάρτης 2. Ανάδοχοι με Συμβάσεις Αξιοποίησης Υδρογονανθράκων σε Χερσαίες και Θαλάσσιες Περιοχές της Χώρας

 

Σε μια κατά 100% εξαρτημένη χώρα από πετρέλαιο και φυσικό αέριο όπως είναι η Ελλάδα, τα οφέλη από την αξιοποίηση των εθνικών κοιτασμάτων φυσικού αερίου που αναμένεται να αντικαταστήσει το πολλαπλά πιο ρυπογόνο πετρέλαιο είναι προφανή:

- Δημιουργία χιλιάδων καλοπληρωμένων νέων θέσεων εργασίας. 
- Σημαντική μείωση του ενεργειακού κόστους (σε ηλεκτρισμό και φυσικό αέριο), που αποτελεί κορυφαίο πρόβλημα για την ελληνική βιομηχανία και βιοτεχνία. Ιδιαίτερα, ο μεσοπρόθεσμος σχεδιασμός για 170.000 καταναλωτές, με επεκτάσεις κόστους €470 εκατ., αποτελούν σημαντικές παρεμβάσεις μείωσης του ενεργειακού κόστους μικρομεσαίων επιχειρήσεων και νοικοκυριών στις περισσότερες περιφέρειες της χώρας. Στο Γράφημα 1 απεικονίζεται με σαφήνεια η τεράστια υστέρηση της χώρας σε διείσδυση φυσικού αερίου (μόλις 8%), σε αντίθεση με τον μέσο ευρωπαϊκό όρο (55%), γεγονός που επιβάλει να προχωρήσουν ταχύτατα όλες οι διαδικασίες επέκτασης των δικτύων. Επιπλέον, υπενθυμίζεται οτι πρέπει να ανατραπεί η ανόητη, άδικη και βλαπτική των γενικότερων περιβαλλοντικών αλλά και των ειδικότερων ελληνικών συμφερόντων, απόφαση της Ευρωπαικής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΙΒ) να πάψει να χρηματοδοτεί από το 2021 έργα φυσικού αερίου,   απόφαση που δυστυχώς φαίνεται ότι υιοθετούν και άλλοι ευρωπαικοί φορείς, με αποτέλεσμα να εγκαταλείπουν την Ελλάδα και άλλες οικονομίες, στην απόλυτη εξάρτηση από το πολύ πιο ακριβό και πιο ρυπογόνο πετρέλαιο, για τις ανάγκες τους σε θέρμανση – ψύξη και βιομηχανικές εφαρμογές.
- Μείωση της εξάρτησης από τρίτες χώρες (κίνδυνοι εξωτερικής πολιτικής και άμυνας – π.χ. Ισραήλ).
- Άσκηση των εθνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στην ελληνική ΑΟΖ, με συνακόλουθες αποφασιστικές απαντήσεις σε Τουρκία (πρόσφατες συμφωνίες οριοθέτησης ΑΟΖ με Ιταλία και Αίγυπτο).
- Μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
- Δυνατότητα αξιοποίησης τόσο της σημαντικής ελληνικής βαριάς μεταλλικής βιομηχανίας, όσο και της εθνικής ναυπηγοεπισκευαστικής υποδομής, οι οποίες μπορούν να παρέχουν υπηρεσίες κατασκευής, συναρμολόγησης και συντήρησης σε μια σειρά ενεργειακών υποδομών, όπως εξέδρες άντλησης και αγωγούς μεταφοράς φυσικού αερίου, offshore αιολικά πάρκα, ναυτιλία μικρών αποστάσεων, κ.ά.
- Δημιουργία σημαντικών δημόσιων εσόδων για στήριξη του ασφαλιστικού συστήματος («Εθνικός Λογαριασμός Κοινωνικής Αλληλεγγύης Γενεών»- Ν.4162/2013).
 

Γράφημα 1. Διείσδυση Φυσικού Αερίου (%Καταναλωτές) σε Ευρωπαϊκές Χώρες

 

Αναφορικά με τους γενικότερους προβληματισμούς που ακούγονται στη χώρα για τη σκοπιμότητα της προώθησης των εθνικών ερευνών, υπενθυμίζεται η εξαιρετικά πρόσφατη απόφαση της νορβηγικής κυβέρνησης τον Φεβρουάριο του 2020, παρά κάποιες αντιδράσεις, να προχωρήσει στην αξιοποίηση του νέου πετρελαϊκού πεδίου Johan Sverdrup, της μεγαλύτερης ανακάλυψης στη Βόρεια Θάλασσα, εκτιμώμενης αξίας $100 δισ., και 2,7 δισ. βαρελιών πετρελαίου. Η βελτίωση ήταν αυτή της «καθαρής» λύσης χρήσης υδροηλεκτρικής ενέργειας στην πλατφόρμα εξόρυξης, αντί για τις ρυπογόνες τουρμπίνες αερίου, με μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος από τα 8kgr/βαρέλι, στα μόλις 0,67kgr/βαρέλι. Κύριο επιχείρημα της νορβηγικής κυβέρνησης για την αξιοποίηση του κοιτάσματος ήταν ότι τα δημόσια έσοδα από την αξιοποίηση θα τροφοδοτούσαν το κρατικό νορβηγικό ταμείο των συντάξεων. Επιπλέον, η νορβηγική κυβέρνηση ανακοίνωσε πρόσφατα την πρόθεσή της να προκηρύξει διεθνείς διαγωνισμούς για  εννέα (9) νέα πεδία πετρελαίου στον Αρκτικό κύκλο.

Υπενθυμίζεται ότι ανάλογη με της Νορβηγίας νομοθεσία υπάρχει και στην Ελλάδα από το 2013, με την ψήφιση του Ν.4162/2013, για τον «Εθνικό Λογαριασμό Κοινωνικής Αλληλεγγύης Γενεών». Ειδικά για την Ελλάδα, τονίζεται η πλήρης ενσωμάτωση των αυστηρότερων ευρωπαϊκών περιβαλλοντικών προδιαγραφών και κανονισμών στο εθνικό δίκαιο, η λειτουργία όλων των αναγκαίων μηχανισμών και φορέων για παρακολούθηση των δραστηριοτήτων των εταιρειών εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων (offshore & onshore έρευνας), καθώς και η λειτουργία Παρατηρητηρίων Ερευνών με τη συμμετοχή εκπροσώπων των τοπικών κοινωνιών και ανεξάρτητων κοινωνικών φορέων, ως στενών συνεργατών των αρμόδιων περιβαλλοντικών υπηρεσιών.

Επιπλέον, στο διεθνές ενεργειακό επίπεδο και ειδικά αγωγών και υποδομών φυσικού αερίου, η χώρα πρέπει να αξιοποιήσει πολλαπλά τις εθνικές επιτυχίες της περιόδου 2011-2014, με την ένταξη 12 κορυφαίων ενεργειακών έργων ηλεκτρισμού, ΑΠΕ και φυσικού αερίου (Χάρτης 3), στα ευρωπαϊκά Προγράμματα Κοινού Ενδιαφέροντος (Projects of Common Interest - PCIs) με:

Α) Υλοποίηση του ΤΑΡ, που ολοκληρώνεται μέσα στο 2020, χωρητικότητας 20 δισ. κυβικών μέτρων, απέναντι στον Nabucco, τον οποίο στήριζαν τα ισχυρότερα αμερικανικά και ευρωπαϊκά lobbies.

Β) Ένταξη στον ευρωπαϊκό ενεργειακό  σχεδιασμό και χρηματοδότηση του EastMed, χωρητικότητας έως 20 δισ. κυβικών μέτρων, ως μια νέα όδευση μεταφοράς αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο προς την Ιταλία, που είναι και νέα πηγή τροφοδοσίας, ακυρώνοντας ταυτόχρονα, τους τουρκικούς σχεδιασμούς για μεταφορά του αερίου της Ανατολικής Μεσογείου μέσω Τουρκίας. Επιπλέον σημειώνεται ότι ο EastMed, εκτός από τη μεταφορά κυπριακού-ισραηλινού φυσικού αερίου, θα αποτελέσει επίσης αγωγό υποδοχής και μεταφοράς του ελληνικού φυσικού αερίου που αναμένεται να εντοπιστεί νότια της Κρήτης.

Γ) Δρομολόγηση της υλοποίησης του ελληνοβουλγαρικού αγωγού IGB, χωρητικότητας 5  δισ. κυβικών μέτρων, ως του αρχικού τμήματος του Vertical Corridor, ενός νέου αγωγού τροφοδοσίας των ανατολικών Βαλκανίων (Ελλάδα, Βουλγαρία, Ρουμανία).

Δ) Αναβάθμιση κατά 70% της υποδομής LNG της Ρεβυθούσας. 

Ε) Eνσωμάτωση στον εθνικό σχεδιασμό της μονάδας FSRU της Αλεξανδρούπολης, με αθροιστική δυνατότητα εξαγωγών, έως 5-7  δισ. κυβικών μέτρων, και με πρόσφατη είσοδο του ΔΕΣΦΑ στο μετοχικό της κεφάλαιο.

Χάρτης 3. Τα 12 Ελληνικά Ενεργειακά Έργα που Εντάχθηκαν (2013) στα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Κοινού Ενδιαφέροντος (PCIs) 

 

Στα παραπάνω έργα PCIs, τα οποία το 2014 με εισήγηση του υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, εντάχθηκαν επίσης στις εθνικές στρατηγικές επενδύσεις, περιελήφθησαν επίσης:

- η ηλεκτρική διασύνδεση Ισραήλ – Ελλάδας – Κύπρου (Euroasia Interconnector), 
- η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Βουλγαρίας Maritsa – Νέα Σάντα, 
- το υδροηλεκτρικό αντλησιοταμίευσης στην Αμφιλοχία, 
- ο σταθμός μόνιμης ανάστροφης ροής φυσικού αερίου στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, 
- η δημιουργία υπόγειας αποθήκης φυσικού αερίου στη Ν. Καβάλα, 
- ο ελληνοϊταλικός αγωγός ITGI, καθώς και 
- ο σταθμός συμπίεσης φυσικού αερίου στους Κήπους Έβρου.    
 

Το σύνολο των υποδομών αυτών, στην πλήρη ανάπτυξή τους, μπορεί να συνεισφέρει κάθε έτος έως 35-40 bcm φυσικού αερίου, ποσότητα που πλησιάζει το 8-10% του συνόλου της ευρωπαϊκής κατανάλωσης. Μάλιστα, η συμμετοχή αυτή είναι από νέες πηγές τροφοδοσίας, με νέες οδεύσεις, γεγονός που παρέχει στη χώρα ένα πρωτόγνωρο, εξαιρετικά ισχυρό, διπλωματικό όπλο, αναφορικά με την προώθηση και προάσπιση όλων των εθνικών συμφερόντων.

Σημειώνεται ότι η Ε.Ε., από τα περίπου 460bcm φυσικού αερίου που καταναλώνει κάθε χρόνο, εισάγει περίπου το 75-80% του αερίου που χρησιμοποιεί (45-50% από Ρωσία, 25% από Νορβηγία, 25% LNG), με την εσωτερική της παραγωγή από Ολλανδία και (έως πρόσφατα) από Μεγάλη Βρετανία (της τάξης του 10% η κάθε μία) να είναι διαρκώς μειούμενη, λόγω ωρίμανσης των κοιτασμάτων.

Στον παραπάνω σχεδιασμό, η ευρωπαϊκή αυταξία του αγωγού EastMed αναβαθμίζεται ακόμη περισσότερο γεωπολιτικά, υπερβαίνοντας σημαντικά όλες τις επιμέρους οικονομικές και τεχνικές παραμέτρους. Οι πρόσφατες ανακαλύψεις φυσικού αερίου στις ΑΟΖ Ισραήλ, Αιγύπτου, Κύπρου (και οι αναμενόμενες ελληνικές), με τη συμμετοχή και των ΗΠΑ (σχήμα 3+1) έχουν οδηγήσει στη διαμόρφωση του EastMed Gas Forum, το οποίο πρόσφατα αναβαθμίστηκε από περιφερειακό φορέα συνεργασίας σε μόνιμο διεθνή οργανισμό, με στόχο την προαγωγή της συνεργασίας των κρατών της ανατολικής Μεσογείου με όχημα την ενέργεια. Στο EastMed Gas Forum συμμετέχουν η Ελλάδα, η Αίγυπτος, η Κύπρος, το Ισραήλ, η Ιταλία, η Ιορδανία και η Παλαιστίνη. Στην τελευταία συνεδρίαση του οργάνου παρέστησαν ως παρατηρητές, με υψηλή εκπροσώπηση ως έχουσες ιδιαίτερο γεωπολιτικό ενδιαφέρον για την περιοχή, οι ΗΠΑ και η Γαλλία. Βασική αρχή του Forum αποτελεί ο σεβασμός του διεθνούς δικαίου. 

Με δεδομένη την υψηλή ενεργειακή και γεωπολιτική σημασία της Ανατολικής Μεσογείου, η ενίσχυση και επέκταση του ρόλου του EastMed Gas Forum, θα μπορούσε να αποτελέσει τον προπομπό μιας ευρύτερης συνεργασίας των κρατών της περιοχής, κατά το ιστορικό ανάλογο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ) στην Ευρώπη, μετά το τέλος του πολέμου και ως αφετηρία στη συνέχεια της δημιουργίας της ΕΟΚ και της Ε.Ε.

Υπάρχει κατά συνέπεια ανάγκη, με απόλυτο σεβασμό στο περιβάλλον κι εφαρμογή των αυστηρότερων προδιαγραφών, να επιταχυνθούν οι ήδη δρομολογημένες γεωστρατηγικές επιτυχίες της χώρας, σε σχέση με τις έρευνες υδρογονανθράκων και την ανάπτυξη διεθνών αγωγών φυσικού αερίου.