Σε ένα αγώνα με τον χρόνο φαίνεται πως εξελίσεται η αγορά πετρελαίου τόσο για τους μικρούς όσο και για τους μεγάλους παίκτες της αγοράς με το κρίσιμο ερώτημα να συμπυκνώνεται στα εξής: Ποιος θα είναι εδώ την επόμενη μέρα της κρίσης και με ποιους όρους. Σημειωτέον ότι το εν λόγω ερώτημα δεν αφορά μονάχα την παγκόσμια αγορά πετρελαίου και την ενεργειακή αγορά αλλά ευρύτερα την οικονομία και ιδίως τους σημαντικούς κλάδους αυτής, όπου και ο ανταγωνισμός μεταξύ των παικτών οξύνεται θεαματικά.
Ήδη η αγορά πετρελαίου μετράει την πρώτη χρεοκοπία με την εταιρεία Whiting Petroleum. Η αμερικανική εταιρεία παραγωγής πετρελαίου από σχιστόλιθο υπέβαλε αίτημα υπαγωγής στο άρθρο 11 του πτωχευτικού δικαίου και γίνεται έτσι το πρώτο μεγάλο θέμα της ελεύθερης πτώσης των τιμών του πετρελαίου στα 20 δολάρια το βαρέλι.
Σε έκθεσή του ο αμερικανικός πιστωτικός οίκος Moody's είχε προειδοποιήσει ότι η δραματική βύθιση των τιμών του πετρελαίου είναι πιθανόν να περιορίσει τα κρατικά έσοδα και τις εξαγωγές για τις περισσότερο εκτεθειμένες στις εξαγωγές πετρελαίου χώρες περισσότερο από 10% του ΑΕΠ και κατά συνέπεια να αδυνατίσει σημαντικά την πιστοληπτική τους ικανότητα.
Ποιοι πληρώνουν ήδη την "νύφη"
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την Moody's, τα περισσότερο ευάλωτα κράτη στις χαμηλές τιμές πετρελαίου για την περίοδο 2020-2021 είναι αυτά των οποίων ο προϋπολογισμός στηρίζεται υπέρμετρα σε έσοδα από τις εξαγωγές υδρογονάνθρακων, εμφανίζοντας έτσι περιορισμένη δυνατότητα προσαρμογής. Τέτοιες χώρες είναι το Ομάν, Ιράκ, Μπαχρέιν και Ανγκόλα, οι οποίες και εμφανίζουν περιορισμένη ευελιξία προσαρμογής σε εξωτερικά σοκ. Τα εν λόγω κράτη ενδέχεται να βιώσουν απόκλιση στα κρατικά τους έσοδα της τάξης του 4-8% του ΑΕΠ αν οι τιμές παραμείνουν σε χαμηλά επίπεδα.
Ταυτόχρονα, στην ίδια μοίρα βρίσκονται και τα κράτη του Αραβικού Κόλπου, τα οποία εμφανίζουν σημαντική δυσκολία να ισοσκελίσουν τους προϋπολογισμούς τους με τις τιμές να κυμαίνονται στα 40 δολάρια το βαρέλι, πόσο μάλλον στην περίπτωση των 20 δολαρίων το βαρέλι, όπως είναι σήμερα. Αυτές οι αναπτυσσόμενες οικονομίες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες λόγω των συνεχιζόμενων ταμειακών εκροών, με τους επενδυτές να συνεχίζουν να ρευστοποιούν περιουσιακά στοιχεία.
Στην αντίπερα όχθη φαίνεται να βρίσκονται οι Ρωσία, Σαουδική Αραβία, Κατάρ, Αζερμπαϊτζάν και Καζαχστάν, με την αναμενόμενη απόκλιση στα κρατικά έσοδα αγγίζει το 3% του ΑΕΠ.
Η περίπτωση της Ρωσίας
Αναλυτές της Moody's έρχονται να επιβεβαιώσουν προηγούμενους ισχυρισμούς ρώσων αξιωματούχων, εκτιμώντας πως η Ρωσία είναι περισσότερο ανθεκτική σε εξωτερικά σοκ και ανακατατάξεις της ενεργειακής αγοράς σε σύγκριση με άλλες χώρες εξαγωγής πετρελαίου λόγω των ογκοδέστατων αποθέματων που έχει και μιας ευέλικτης συναλλαγματικής ισοτιμίας ανάμεσα στο ρούβι και το δολάριο.
Σύμφωνα με σχετικό δημοσίευμα στο oilprice.com, το κόστος εξόρυξης ανά βαρέλι ισοδύναμου πετρελαίου για τον μεγαλύτερο παραγωγό πετρελαίου της Ρωσίας, την Rosneft, είναι τώρα μικρότερο από το αντίστοιχο της Saudi Aramco – κυρίως λόγω του πιο αδύναμου ρωσικού νομίσματος. Το ρούβλι έχει υποτιμηθεί σχεδόν 15% σε σχέση με το αμερικανικό δολάριο τις τελευταίες 30 μέρες, ενω πρόσφατα, κατέγραψε χαμηλό τετραετίας έναντι του δολαρίου, μετά την ρήξη των πετρελαϊκών αγορών. Η Ρωσία, ωστόσο, λέει ότι είναι αρκετά ικανοποιημένη με τις τιμές του πετρελαίου στα 25-30 δολάρια ανά βαρέλι και μπορεί να αντέξει σε αυτά τα επίπεδα για 6 με 10 χρόνια.
Ένας από τους λόγους που εξηγούν την παραπάνω παραδοχή της ρωσικής πλευράς είναι η εύελικτη συναλλαγματική ισοτιμία που επιτρέπει στις πετρελαϊκές εταιρείες να πληρώνονται σε δολάρια και να πληρώνουν τις υποχρεώσεις τους σε ρούβλια. Ένα ασθενέστερο ρούβλι έναντι του δολαρίου μπορεί να σημαίνει σημαντικά περιθώρια επέκτασης για τις ρωσικές ενεργειακές εταιρείες, όπως αποδεικνύεται στην περίπτωση της Rosneft με το μέσο κόστος εξόρυξης, το οποίο έχει πέσει από τα 3.10 δολάρια το βαρέλι ισοδύναμου πετρελάιου πέρυσι σε μόλις 2.50 δολάρια σήμερα. Πρόκειται για κόστος ίσο έως και χαμηλότερο της Σαουδικής Aramco,της οποίας κυμαίνεται στα 2.50-2.80 δολάρια.
Σχιστόλιθος: Ο μεγάλος ασθενής
Σε ότι αφορά την αμερικανική ήπειρο, ιδιαίτερα ισχυρό πλήγμα θα δεχθούν οι onshore παραγωγοί της Βόρειας Αμερικής. Η αμερικανική παραγωγή σχιστολιθικού πετρελαίου εξαρτάται από τη συνεχή εξόρυξη χιλιάδων πηγαδιών ετησίως και αντιδρά γρήγορα στις αλλαγές τιμών. Οι παραγωγοί έχουν ήδη περικόψει τις δαπάνες φέτος κατά 30-50% και ο αριθμός των πλατφορμών εξόρυξης μειώθηκε κατά 40 σε 624 την περασμένη εβδομάδα σύμφωνα με την Baker Hughes, εταιρεία της GE.
«Στην πραγματικότητα κανένας δεν βγάζει χρήμα σε τιμή κάτω από τα 35 δολάρια το βαρέλι», σχολίασε ο Francisco Blanch της Bank of America, αναφερόμενος στους παραγωγούς σχιστολιθικού πετρελαίου της Αμερικής.