Παρακολουθώντας την τελετή υπογραφής της σύμβασης για την έρευνα υδρογονανθράκων στο Ιόνιο ανάμεσα στην ελληνική κυβέρνηση και την κοινοπραξία Repsol - Ελληνικά Πετρέλαια σχημάτιζε ίσως κανείς, από την πλευρά των εκπροσώπων του ελληνικού Δημοσίου, μία αίσθηση ότι η όλη υπόθεση, σε συνδυασμό και με τις άλλες συμβάσεις που έχουν υπογραφεί, έφτασε σε ένα αίσιο τέλος. Ότι σε επίπεδο θεσμικό και διαδικαστικό έγιναν αυτά που πρέπει να γίνουν και ότι ήρθε η ώρα των γεωτρυπάνων.

Μακάρι να ήταν έτσι. Η πραγματικότητα όμως έχει και άλλες πλευρές.  Πιο συγκεκριμένα:

1) Με την κύρωση κάθε σύμβασης από την Βουλή, κάθε κοινοπραξία ή εταιρεία έχει στα χέρια της μία άδεια με ισχύ νόμου του Κράτους. Πόση όμως πραγματική αξία έχει αυτή η άδεια; Πόσο λειτουργεί ως ένα νομοθετικό κείμενο που ανοίγει πόρτες, ως ένα πρακτικό "one stop shop" - για να θυμηθούμε μία έκφραση που ήταν της μόδας κυρίως στη δεκαετία των ΄90; Δύσκολο να το πει κανείς όταν, για παράδειγμα, κάποιος που θέλει να ξεκινήσει μία σεισμική έρευνα -την πρώτη ουσιαστική επί του πεδίου ερευνητική διαδικασία - θα πρέπει να περάσει από τους εμπλεκόμενους δεκάδες Δήμους μιας περιοχής, τις εμπλεκόμενες εκατοντάδες κοινότητες μιας περιοχής, τους εμπλεκόμενους χιλιάδες ιδιοκτήτες γης προκειμένου να πάρει την έγκρισή τους για τις εκτάσεις που τούς ανήκουν.

Αυτοί, βεβαίως, στο ίδιο διάστημα θα φιλονικούν μεταξύ τους για το τί είναι δημόσιο δασικό, για το τί είναι ιδιωτικό δασικό, τί είναι αγροτικό, τί είναι αστικό κλπ κλπ. Φανταστείτε λοιπόν πόσο εύκολο είναι να βγάλουν άκρη οι εταιρείες.

Αλήθεια, σε πόσες περιοχές της χώρας έχουν ολοκληρωθεί οι δασικοί χάρτες και η διαδικασία ενστάσεων για αυτές; Σε πόσες περιοχές της χώρας υπάρχει καθαρή εικόνα για το ιδιοκτησιακό καθεστώς του συνόλου των εκτάσεων; Πόσο κρατά η γραφειοκρατική και, συχνά, δικαστική εμπλοκή για να ξεκαθαρίσει μία τέτοια διαδικασία; Κάποια χρόνια, βέβαια...

2) Αλλά ακόμα και αν οι εταιρείες βγάλουν άκρη μέσα σε αυτήν την πραγματικότητα και ξεκινήσουν να επενδύουν σημαντικά ποσά στην προσπάθεια να ανακαλύψουν κάποιο κοίτασμα. Την προσπάθειά τους αυτή παρακολουθούν:

-Οι τοπικές αρχές

-Οι μονάδες περιβάλλοντος που λειτουργούν σε κάθε έργο (αρχαιολόγοι, δασολόγοι, μηχανικοί περιβάλλοντος, ορνιθολόγοι κ..λ.π.)

-Οι αρμόδιες μικτές επιτροπές (Πολιτεία - εταιρείες) που έχουν συσταθεί σχετικά.

-Η ΕΔΕΥ

-Διάφορες διευθύνσεις του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Πρόχειρα μπορούμε να δούμε τουλάχιστον τρεις Διευθύνσεις να αγγίζουν το αντικείμενο: Ενέργειας (με την Διεύθυνση Υδρογονανθράκων), Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος, Περιβαλλοντικής Πολιτικής, ίσως και η Ορυκτών Πόρων και Πρώτων Υλών, ενώ βεβαίως υπάρχει και η Ειδική Γραμματεία Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών.

Τελευταία, μάλιστα, υπάρχει μία περιρρέουσα ατμόσφαιρα στην αγορά για το ότι το Υπουργείο σχεδιάζει να δημιουργήσει ένα ακόμη σώμα, τοπικού ή περιφερειακού χαρακτήρα, στο οποίο, μεταξύ άλλων, θα μετέχουν και εκπρόσωποι των οικολογικών οργανώσεων, οι οποίες είναι από θέση αρχής εναντίον της ερευνητικής και εξορυκτικής δραστηριότητας στον τομέα των υδρογονανθράκων. Πώς να συμβάλλουν θετικά και δημιουργικά σε συμβούλια παρακολούθησης των έργων όσοι δηλώνουν ρητά ότι δεν πρέπει να γίνει καμία γεώτρηση; 

3) Αλλά ας πούμε ότι και με όλη αυτήν την γραφειοκρατία βγαίνει η άκρη, οι έρευνες προχωρούν και κάποια στιγμή υπάρχει και μια ανακάλυψη. Νέα διαδικασία, νέες μελέτες (και σωστά, εννοείται) τόσο για την ερευνητική γεώτρηση όσο και για την ανάπτυξη του ανακαλυφθέντος κοιτάσματος. Και ακούμε εδώ την ηγεσία του Υπουργείου να τονίζει λ.χ. ότι ξεκινά άμεσα η εκμετάλλευση του διαπιστωμένου κοιτάσματος του Κατακόλου ή την ΕΔΕΥ να μιλά για ερευνητική γεώτρηση στον Πατραϊκό εντός του 2019. 

Εξ όσων γνωρίζουμε, για να ξεκινήσουν οι εργασίες χρειάζεται εγκεκριμένη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, ένα πολύπλοκο και συγκροτημένο κείμενο, το οποίο θα τεθεί και υπό διαβούλευση σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο πριν την έγκρισή του από το Υπουργείο. Αν δεν μας απατά η μνήμη μας, η ανάλογη Μελέτη για το τρέχον πρόγραμμα ανάπτυξης του Πρίνου -για ένα πρόγραμμα δηλαδή που εφαρμόζεται σε μία περιοχή με κοινωνία και δομές εξοικειωμένες με τη συγκεκριμένη δραστηριότητα - χρειάσθηκε τρία χρόνια για να εγκριθεί! 

Πώς είμαστε βέβαιοι ότι στις περιοχές της Δυτικής Ελλάδας τα πράγματα θα τρέξουν γρηγορότερα;

4) Και πάλι, όμως, ας υποθέσουμε ότι εγκρίνονται όλες οι απαιτούμενες μελέτες, οι ανάδοχοι περνούν με επιτυχία όλες τις γραφειοκρατικές διαδικασίες και φθάνουμε μπροστά είτε στην ερευνητική γεώτρηση στον Πατραϊκό, είτε στην αναπτυξιακή γεώτρηση στο Κατάκολο είτε και στην ερευνητική γεώτρηση στα Ιωάννινα -εφόσον η εξελισσόμενη σεισμική έρευνα δείξει ότι αξίζει η επένδυση να προχωρήσει. Και βρίσκονται οι ανάδοχοι ενώπιον του διεθνούς τραπεζικού συστήματος (δεν μπορούμε να μιλήσουμε για το εγχώριο, ας είμαστε σοβαροί...) και ζητούν, κρατώντας την άδεια/νόμο που έχει κυρωθεί από την Βουλή, την εγκεκριμένη Μελέτη και, γενικά, ό,τι χρειάζεται σε επίπεδο χαρτιών, κεφάλαια για την πραγματοποίηση της επένδυσης.

Με τί επιτόκιο πιστεύετε ότι μία ξένη τράπεζα θα δάνειζε – αν δάνειζε - μία εταιρεία που θέλει να επενδύσει στην έρευνα ή στην ανάπτυξη υδρογονανθράκων, σε μία χώρα στο αρμόδιο Υπουργείο της οποίας υπάρχει Υφυπουργός που δηλώνει ότι στηρίζει τις κινητοποιήσεων κατά της έρευνας ή της ανάπτυξης υδρογονανθράκων;

Μετά από αυτά θα αναρωτηθεί κανείς: Είναι λοιπόν εκ των προτέρων καταδικασμένες οι προσπάθειες που θα εξελιχθούν στην χώρα στο πλαίσιο του μεγάλου εγχειρήματος της αξιοποίησης του ορυκτού μας πλούτου;

Όχι, αλλά είναι τώρα ακριβώς που η Πολιτεία πρέπει να συνδράμει τις εταιρείες με αποφασιστικό τρόπο που δεν θα επιδέχεται αμφισβητήσεων, «κάθετα και οριζόντια» και χωρίς να "κλείνει το μάτι" σε αρνητές ή υπονομευτές για πολιτικούς λόγους ή να ανέχεται κεκτημένες συνθήκες και συνήθειες που ναρκοθετούν κάθε επενδυτική προσπάθεια.

Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν φθάσαμε σε κάποιο τέρμα, αλλά βρισκόμαστε μόνο στην αρχή μιας πολυετούς πορείας σε μία χώρα που έχει κάνει αρκετό θόρυβο -κάποιες φορές δικαιολογημένο, καθώς λ.χ. κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει ότι έχεις πλέον μία ExxonMobil, μία Total και μία Repsol να επιχειρούν - αλλά που δεν έχει ακόμη ανακαλύψει τίποτα ακόμα, πέραν του Πρίνου προ 45ετίας και του Κατακόλου προ σχεδόν 40 ετών...