H μονογραφή των συμβάσεων μεταξύ του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και της κοινοπραξίας των Ελληνικών Πετρελαίων-ExxonMobil-Total στα τέλη Σεπτεμβρίου για την έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης αποτελεί σημαντικό σταθμό για την ανάπτυξη των ενεργειακών κοιτασμάτων σε εθνικό επίπεδο. Το προσεχές διάστημα επίκειται ο έλεγχος και η έγκριση των συμβάσεων παραχώρησης από το Ελεγκτικό Συνέδριο ώστε να υπογραφούν οριστικώς και να ξεκινήσει το πρώτο στάδιο των ερευνών. 

Ευκαιρίες και Προκλήσεις

Οι περιορισμένες μέχρι σήμερα δραστηριότητες για έρευνα και εκμετάλλευση ενεργειακών κοιτασμάτων στην ελληνική επικράτεια αποδίδονται στην περίπλοκη και δύσκολη γεωλογία, τα μεγάλα βάθη των πετρέλαιο πιθανών γεωλογικών στόχων καθώς και τις χαμηλές τιμές πετρελαίου που αποθαρρύνουν πιθανούς επενδυτές. Υπό το συγκεκριμένο πρίσμα εξηγείται το ιδιαίτερα χαμηλό ενδιαφέρον που επέδειξαν ενεργειακές εταιρίες ως προς τη συμμετοχή στον διεθνή διαγωνισμό του 2014 που προέβλεπε την παραχώρηση 20 θαλασσίων οικοπέδων στο σύνολο της Ιόνιας Ζώνης και νότια της Κρήτης. Τελικώς, στο διαγωνισμό του 2014 κατατέθηκαν προσφορές μόνο για δύο οικόπεδα στο βόρειο Ιόνιο στα όρια με την Αλβανία, και για ένα θαλάσσιο οικόπεδο στο κεντρικό Ιόνιο προς τη Δυτική Ελλάδα. 

Η συμμετοχή των Ελληνικών Πετρελαίων (ΕΛΠΕ) σε κοινοπραξίες με ξένους ενεργειακούς κολοσσούς αναβαθμίζουν τον ρόλο μίας ελληνικής ενεργειακής εταιρίας στον τομέα της έρευνας και παραγωγής υδρογανθράκων. Τα ΕΛΠΕ έχουν εξερευνήσει στο παρελθόν 26 συνολικά περιοχές σε εθνικό επίπεδο και λόγω της εκτεταμένης γνώσης της ελληνικής γεωλογίας, έχουν αποκτήσει αποκλειστικά δικαιώματα εκμετάλλευσης και παραγωγής ενέργειας στον Δυτικό Πατραϊκό Κόλπο σε κοινοπραξία με την ιταλική Edison, και στις δύο χερσαίες περιοχές «Βορειοδυτική Πελοπόννησος» και «Άρτα-Πρέβεζα» όπου οι συμβάσεις μίσθωσης υπεγράφησαν το 2017. Επίσης, η ελληνική ενεργειακή εταιρία στο πλαίσιο κοινοπραξίας με την γαλλική Total και την ιταλική Edison έχει αποκτήσει δικαιώματα έρευνας και εκμετάλλευσης στο θαλάσσιο οικόπεδο 2 σε περιοχή δυτικά της Κέρκυρας, ενώ κατατέθηκε εντός του 2018 προσφορά για την έρευνα ενεργειακών κοιτασμάτων από την κοινοπραξία ΕΛΠΕ-Repsol σε θαλάσσιο οικόπεδο του Ιονίου. 

Σε κάθε περίπτωση, το ενδιαφέρον των διεθνών και ελληνικών ενεργειακών εταιριών την τρέχουσα περίοδο εστιάζει νοτιοδυτικά της Κρήτης και όχι την περιοχή που εκτείνεται νοτιοανατολικά της Κρήτης μέχρι και το Καστελόριζο όπου υφίστανται εκτιμήσεις για εμπορεύσιμες ποσότητες υδρογονανθράκων. Και τούτο διότι η αναβλητικότητα στην οριοθέτηση της ελληνικής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) με τις Κύπρο και Αίγυπτο στην οποία περιλαμβάνεται το σύμπλεγμα του Καστελόριζου τείνει να παγιώσει μία κατάσταση στασιμότητας την οποία εκμεταλλεύεται πολιτικά η γειτονική Τουρκία. Συγκεκριμένα, η Άγκυρα υποστηρίζει ότι το Καστελόριζο μαζί με τα χωρικά του ύδατα επικάθεται στην τουρκική υφαλοκρηπίδα και ότι δεν διαθέτει κανένα δικαίωμα στην ΑΟΖ. Στόχος της τουρκικής διπλωματίας συνιστά αφενός ο αποκλεισμός της Ελλάδας από την θαλάσσια περιοχή εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων περίπου 50 χιλιομέτρων που καθορίζουν τη ζώνη επαφής των ΑΟΖ της Κύπρου με την Ελλάδα. Αφετέρου η Τουρκία επιδιώκει τη συμμετοχή της στο ενεργειακό παίγνιο της Ανατολικής Μεσόγειου με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε γεωπολιτικό επίπεδο. 

Επτά Προτάσεις Πολιτικής

Υπό τα δεδομένα, η Ελλάδα, παρά την οικονομική κρίση την οποία υφίσταται την τελευταία οκταετία οφείλει να ενεργοποιηθεί τάχιστα προς την κατεύθυνση της ενεργειακής συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο και την προώθηση ελληνικών αμιγώς συμφερόντων. Προς τούτο η χώρα μας οφείλει να επικεντρωθεί:

Πρώτον, στην επίσπευση των διαδικασιών αδειοδότησης στην έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων εντός της ελληνικής επικράτειας, καθώς η ύπαρξη αξιόλογων ενεργειακών κοιτασμάτων μπορούν να μετατρέψουν την Ελλάδα από χώρα - καταναλωτή σε χώρα - διαμετακομιστή και εν ευθέτω χρόνο σε χώρα - παραγωγό ενέργειας. 

Δεύτερον, στην ανάδειξη του ελληνικού διαμετακομιστικού ρόλου στηρίζοντας αφενός την κατασκευή του υποθαλάσσιου αγωγού East Med που θα διέρχεται από την Ελλάδα και θα μεταφέρει το φυσικό αέριο των παράκτιων χωρών της Λεβαντίνης, και αφετέρου την μεταφορά υγροποιημένου φυσικού αερίου στον τερματικό σταθμό της νήσου Ρεβυθούσας και την επανεξαγωγή προς τα Βαλκάνια και την Ευρώπη.

Τρίτον, στην ολοκλήρωση του συνόλου των διεθνών projects που εστιάζουν στις υποδομές φυσικού αερίου όπως το νέο σχέδιο South Stream και το LNG Αλεξανδρούπολης, καθώς και στη διευκόλυνση ιδιωτικών επενδύσεων για την μεταφορά φυσικού αερίου στην περιφέρεια και τα ελληνικά νησιά.

Τέταρτον, στην προσέλκυση νέων επενδύσεων στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης ενεργειακών κοιτασμάτων στην ελληνική επικράτεια με την προκήρυξη νέου γύρου αδειοδοτήσεων σε θαλάσσιες περιοχές. Ιδιαίτερα σημαντική προκρίνεται η ολοκλήρωση των διαδικασιών υπογραφής συμβάσεων εντός σαφώς προσδιορισμένων χρονοδιαγραμμάτων προκειμένου να ενισχυθούν οι προσπάθειες για έρευνα και εκμετάλλευση όλων των δυνητικών κοιτασμάτων. 

Πέμπτον, στην ενίσχυση της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων θεσμοθετώντας πενταετή θητεία του Διοικητικού Συμβουλίου το οποίο θα ορίζεται με αυξημένη πλειοψηφία 3/5 της Βουλής ώστε να αποτελέσει αξιόπιστο συνομιλητή που θα εγγυάται τη συνέχεια της εθνικής πολιτικής στον τομέα της αξιοποίησης των ελληνικών ενεργειακών κοιτασμάτων.

Έκτον, στη συγκρότηση ολιγομελούς υπερκομματικής Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων που θα διαμορφώνει την εθνική ενεργειακή στρατηγική μεσοπρόθεσμα και σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα. 

Έβδομον, στην ενδυνάμωση της γεωοικονομικής διπλωματίας ως προς την ανάπτυξη και εκμετάλλευση ενεργειακών κοιτασμάτων σε θαλάσσια οικόπεδα της Ανατολικής Μεσογείου προωθώντας έτι περαιτέρω τις τριγωνικές συνεργασίες Ελλάδας-Ισραήλ-Κύπρου, Ελλάδας-Αιγύπτου-Κύπρου και Ελλάδας-Ιορδανίας-Κύπρου. 

Αναμφίβολα, η Ελλάδα βρίσκεται στο κέντρο μίας περιοχής που εμφανίζει πολιτικά απρόοπτα, αλλά και εξελίξεις που δημιουργούν νέες ευκαιρίες. Στο χέρι της είναι να αδράξει την όποια ευκαιρία προκειμένου να αναδείξει το γεωστρατηγικό της πρόσημο στον τομέα της ενέργειας και να αυξήσει την αξία των μετοχών της στο ενεργειακό χρηματιστήριο αξιών τόσο στην Ανατολική Μεσόγειο όσο και στο διεθνές στερέωμα.

*Η Αντωνία Δήμου είναι επικεφαλής του Τομέα Μέσης Ανατολής στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Άμυνας και Ασφάλειας (ISDA-ΙΑΑΑ) με έδρα την Αθήνα καθώς και Εταίρος στο Κέντρο για την Ανάπτυξη της Μέσης Ανατολής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες.

(LIberal.gr)