Από το 2011, εδώ και επτά χρόνια, η Τουρκία καταθέτει γραπτώς ενώπιον της ΕΕ συντεταγμένες, διά των οποίων προβάλλει διεκδικήσεις στα χωρικά ύδατα της Κυπριακής Δημοκρατίας, κράτους-μέλους της ΕΕ. Στα δυτικά του γεωγραφικού μήκους 32 ° 16’18”E, απέναντι από τον Ακάμα, πλησίον της Πάφου, όπου ισχυρίζεται ότι έχει «νόμιμα δικαιώματα και συμφέροντα».
Έγγραφο του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών, το οποίο κατέχει ο «Φ» (βλέπε φωτοτυπία), καταδεικνύει ότι η Άγκυρα υποβάλλει γραπτώς τις εν λόγω διεκδικήσεις από τις 19 Απριλίου 2011, στο πλαίσιο των Συμβουλίων Σύνδεσης ΕΕ – Τουρκίας, όπου συμμετέχουν όλα τα κράτη-μέλη, περιλαμβανομένης και της Κυπριακής Δημοκρατίας. Χωρίς μάλιστα να υποστεί καμιά απολύτως συνέπεια. Όπως είμαστε μάλιστα σε θέση να γνωρίζουμε, στη διάρκεια των επτά ετών που έχουν διαρρεύσει από το 2011 μέχρι σήμερα, η Λευκωσία ουδέποτε ζήτησε ή επεδίωξε την επιβολή ευρωπαϊκών κυρώσεων κατά της Άγκυρας για τις εν λόγω διεκδικήσεις της. Κυρώσεις που, εάν και εφόσον επιθυμούσε η Κύπρος, θα μπορούσε να επιβάλει και μονομερώς κατά της Τουρκίας, χωρίς να αναμένει κοινοτική απόφαση...
Λίγους μήνες μετά την πρώτη γραπτή κατάθεση των διεκδικήσεων της Τουρκίας προς την ΕΕ, τον Σεπτέμβριο του 2011, ο τότε Πρόεδρος Δημήτρης Χριστόφιας προέβαινε σε «ανοίγματα» από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, καθιστώντας σαφές ότι «και πριν τη λύση» ενδεχόμενα κέρδη από την εκμετάλλευση φυσικού αερίου θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για το καλό και των δύο κοινοτήτων.
Ουσιαστική αντίδραση της Κυπριακής Κυβέρνησης επιχειρήθηκε μόνο όταν ο κόμπος έφτασε στο χτένι. Αφού μεσολάβησαν τρία χρόνια διεκδικήσεων εκ μέρους της Τουρκίας και αφού οι διεκδικήσεις έγιναν πράξη, το 2014, με την έκδοση Navtex και την εισβολή του «Μπαρμπαρός Χαϊρεντίν Πασά» και της συνοδείας του στην κυπριακή ΑΟΖ. Και πάλι όμως, η κυπριακή αντίδραση ήταν ανεπαρκής και περιορίστηκε στην εξασφάλιση κάποιων φραστικών υποδείξεων από την ΕΕ προς την Άγκυρα για σεβασμό της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Αν και η αξία των εν λόγω υποδείξεων της ΕΕ καταγράφεται και είναι σημαντική σε διπλωματικό επίπεδο, τα δεδομένα δεν διαφοροποιήθηκαν ποσώς σε πολιτικό-πρακτικό επίπεδο. Η Άγκυρα συνέχισε να διεκδικεί και η Λευκωσία συνέχισε να οχυρώνεται πίσω από τις φραστικές υποδείξεις της ΕΕ, χωρίς να τις αξιοποιεί για να πειθαναγκάσει την Τουρκία να συμμορφωθεί. Δημιουργώντας την εντύπωση ότι η τουρκική εισβολή στην κυπριακή ΑΟΖ ήταν απλώς επικοινωνιακό ζήτημα που θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με δηλώσεις και φραστικές υποδείξεις, και όχι θέμα ουσίας που απαιτεί πράξεις και ουσιαστικές αποφάσεις από την Ε.Ε.
Σημειώνεται ότι οι διπλωματικές υπηρεσίες του ΥΠΕΞ δίνουν μάχη και κατορθώνουν να συντηρούν τις φραστικές υποδείξεις της ΕΕ προς την Τουρκία σε όλα τα κοινοτικά έγγραφα που εκδίδονται. Υποδείξεις όμως που έχουν μείνει στα χαρτιά και ουδέποτε αξιοποιήθηκαν, όπως προαναφέραμε, στην πολιτική σκακιέρα.
Αντίθετα, η πρόσφατη δήλωση του Προέδρου Αναστασιάδη καθιστά σαφές ότι το κυπριακό κράτος συνεχίζει να τηρεί, αν μη τι άλλο, μια περίεργη στάση έναντι των τουρκικών διεκδικήσεων. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ανέφερε ότι εάν οι Τούρκοι επιλέγουν να προστατεύσουν τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων σε μια ξεχωριστή οντότητα «τότε θα πρέπει να περιοριστούν εις όσα αναλογούν στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της εν λόγω παρανόμου οντότητας. Και συνεπώς δεν έχουν λόγο να αμφισβητούν τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας».
Οι δηλώσεις Αναστασιάδη προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις και ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αισθάνθηκε την ανάγκη, 24 ώρες αργότερα, να διευκρινίσει ότι διατύπωσε την εν λόγω θέση για να αναδείξει την τουρκική αντιφατικότητα, προσθέτοντας ότι οι δηλώσεις του είχαν διαστρεβλωθεί και ότι τα όσα ανέφερε αποτελούν θέσεις της Άγκυρας και όχι δικές του θέσεις. Ωστόσο, οι δηλώσεις του κ. Αναστασιάδη δεν πέρασαν απαρατήρητες από σημαίνοντες κύκλους των Βρυξελλών και προκάλεσαν ερωτηματικά αναφορικά με την απόδοση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης στο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου, έστω και για λόγους ανάδειξης της τουρκικής αντιφατικότητας.
Σε κάθε δε περίπτωση, η θέση που εξέφρασε ο Πρόεδρος Αναστασιάδης δεν επιχειρεί να θέσει την Τουρκία προ των ευθυνών της, καθώς δεν εγείρει θέμα κυρώσεων κατά της Άγκυρας σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τις έμπρακτες διεκδικήσεις της στην κυπριακή ΑΟΖ (είτε ομόφωνα από την Ε.Ε., είτε μονομερώς από την Κυπριακή Δημοκρατία).
Σημειώνεται ότι οι τουρκικές διεκδικήσεις στη θαλάσσια περιοχή Κύπρου «διανθίστηκαν» το 2014 με την κατάθεση της θέσης ότι η Κυπριακή Δημοκρατία είναι δήθεν «εκλιπούσα» (defunct). Επίσης, στο πλαίσιο του Συμβουλίου Σύνδεσης Ε.Ε. – Τουρκίας, το τουρκικό έγγραφο, που είχαμε τότε αποκαλύψει, διανεμήθηκε σε όλα τα κράτη-μέλη, περιλαμβανομένης και της φερόμενης ως «εκλιπούσας».
Το εν λόγω έγγραφο του τουρκικού ΥΠΕΞ αναφέρει μεταξύ άλλων: «Δεδομένου ότι οι Ελληνοκύπριοι συνεχίζουν τις μονομερείς τους ενέργειες, παρά τις εποικοδομητικές προσπάθειες της τουρκοκυπριακής πλευράς, το ερευνητικό σκάφος Μπαρμπαρός Χαϊρεντίν Πασά διεξήγαγε ερευνητικές δραστηριότητες στις υπό δέσμευση περιοχές που δόθηκαν από την TPO και την ΤΔΒΚ, στα τέλη του 2013 και στις αρχές του 2014.
Η Τουρκία ενημέρωσε επίσης τον ΟΗΕ για τα εξωτερικά όρια της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας που καθορίστηκε από τη συμφωνία διαχωρισμού της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας, η οποία υπεγράφη μεταξύ της Τουρκίας και της «Τουρκικής Δημοκρατίας Βορείου Κύπρου» στις 21 Σεπτεμβρίου 2011 και απέστειλε επιστολή προς τον Γ.Γ.του ΟΗΕ απορρίπτοντας τους αβάσιμους ισχυρισμούς της ελληνοκυπριακής πλευράς». Η Άγκυρα καθιστά σαφές ότι θα συνεχίσει να διεκδικεί όχι μόνο μέρος της ΑΟΖ αλλά και τμήμα των χωρικών υδάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας, προβάλλοντας «νόμιμα δικαιώματα και συμφέροντα»...
Αν ήμασταν άλλο κράτος…
Η Τουρκία εισέβαλε στην κυπριακή ΑΟΖ, αμφισβητώντας παράλληλα τα χωρικά ύδατα της Κυπριακής Δημοκρατίας, στη βάση των διεκδικήσεων που κατέθεσε γραπτώς προς την ΕΕ και τα κράτη-μέλη της το 2011. Η Τουρκία επαναλαμβάνει τις απαιτήσεις της με κάθε ευκαιρία, επίσης γραπτώς, ενώ η ΕΕ, που κλήθηκε από την Κυπριακή Δημοκρατία να αντιδράσει, έχει καταλήξει σε μια σειρά αναφορών που καλύπτουν σε φραστικό επίπεδο τη Λευκωσία.
Η Τουρκία καλείται από την Ε.Ε. να αποφύγει απειλές και ενέργειες κατά ενός κράτους-μέλους, ενώ της υποδεικνύεται ότι θα πρέπει να σέβεται την κυριαρχία της Κυπριακής Δημοκρατίας στα χωρικά της ύδατα και τα κυριαρχικά της δικαιώματα στην ΑΟΖ της. Οι φραστικές υποδείξεις της Ε.Ε. στερούνται μοχλού πίεσης και συνεπώς η Τουρκία δεν τις λαμβάνει υπόψη, αφού δεν συνεπάγονται πολιτικό ή οικονομικό κόστος.
Εάν η Τουρκία αμφισβητούσε τα χωρικά ύδατα της Γερμανίας, ή της Ιταλίας ή της Ισπανίας, η απάντηση της Ε.Ε. θα ήταν απλώς μερικές φραστικές υποδείξεις; Προφανώς όχι. Ειδικά, αν αναλογιστούμε ότι η Ε.Ε. αποφάσισε ομόφωνα ότι δεν εξετάζεται άνοιγμα νέων τουρκικών διαπραγματευτικών κεφαλαίων, ενώ δεν προωθείται ούτε η αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης της Τουρκίας, κάτι που ζήτησε η Γερμανία γιατί το καθεστώς Ερντογάν έχει φυλακίσει αναίτια αριθμό Γερμανών πολιτών. Οι αποφάσεις αυτές, οι οποίες καλώς λήφθηκαν, αποτελούν επιπτώσεις για το καθεστώς Ερντογάν. Και δεν είναι απλές φραστικές υποδείξεις που αξιοποιούνται στον βωμό της εσωτερικής κατανάλωσης, όπως δυστυχώς συμβαίνει στην περίπτωση της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Άγκυρα καλεί Ε.Ε.
Το έγγραφο που κατέθεσε η Άγκυρα στις 19 Απριλίου 2011 στο Συμβούλιο Σύνδεσης με την Ε.Ε. αναφέρεται στην εξερεύνηση και εκμετάλλευση κοιτασμάτων από την «ελληνοκυπριακή πλευρά» (και όχι από την Κυπριακή Δημοκρατία) και ισχυρίζεται ότι η ενέργεια αυτή αποτελεί, αφενός, περιφρόνηση των δικαιωμάτων των Τουρκοκυπρίων και, αφετέρου, συνιστά διεκδίκηση περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας που ανήκουν στην Τουρκία! Παραθέτουμε λέξη προς λέξη το έγγραφο του τουρκικού ΥΠΕΞ:
«Από το 2003, η «ελληνοκυπριακή διοίκηση» έχει επιδιώξει μια πολιτική στην ανατολική Μεσόγειο, μέσω σύναψης διμερών συμφωνιών θαλάσσιας οριοθέτησης, διεξάγοντας έρευνες πετρελαίου/φυσικού αερίου και εκδίδοντας άδειες για τέτοιες δραστηριότητες γύρω από το νησί. Οι ηπειρωτικές υφαλοκρηπίδες και οι αποκλειστικές οικονομικές ζώνες στη Μεσόγειο δεν έχουν ακόμη καθοριστεί και οριοθετηθεί. Αυτό απορρέει κυρίως από το γεγονός ότι υπάρχει ένα πλήθος περιπλοκών και διασυνδεδεμένων θεμάτων, αναφορικά με τις περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας. Η Τουρκία έχει τη γνώμη ότι οι οριοθετήσεις της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας ή της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης σε μια ημίκλειστη θάλασσα, όπως η Μεσόγειος, θα πρέπει να πραγματοποιούνται με συμφωνία και με σεβασμό στα δικαιώματα και τα συμφέροντα των ενδιαφερομένων τρίτων χωρών, σύμφωνα με τις βασικές αρχές του Διεθνούς Δικαίου.
Η «ελληνοκυπριακή διοίκηση» δεν αντιπροσωπεύει νομικά ή στην πράξη τους Τουρκοκυπρίους και την Κύπρο στο σύνολό της. Η «ελληνοκυπριακή διοίκηση» δεν έχει δικαίωμα να διαπραγματεύεται και να συνάπτει διεθνείς συμφωνίες, ούτε και να θεσπίζει νόμους σχετικά με την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων για λογαριασμό ολόκληρου του νησιού.
Ως εκ τούτου, αυτές οι ενέργειες της ελληνοκυπριακής πλευράς δεν μπορούν να θεωρηθούν κενές περιεχομένου, καθώς έχουν άμεση επίπτωση στα ευαίσθητα ζητήματα της κυριαρχίας και της διακυβέρνησης. Αυτές οι μονομερείς ενέργειες περιορίζουν και προδικάζουν τα υφιστάμενα και έμφυτα ίσα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων επί των θαλασσίων περιοχών του νησιού. Όντας ένα από τα ζητήματα που ρυθμίζονται από τις συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις για συνολική διευθέτηση, η υπεράκτια εξερεύνηση και εκμετάλλευση κοιτασμάτων υδρογονανθράκων θα ήταν καλύτερα να τίθετο προς απόφαση στο κοινό κοινοβούλιο της μελλοντικής συνεταιριστικής κυβέρνησης.
Είμαστε αποφασισμένοι, μαζί με τους Τουρκοκύπριους, να συνεχίσουμε να προβάλλουμε ενστάσεις κατά των μονομερών αυτών ενεργειών, μέσω διπλωματικών και πολιτικών καναλιών. Είναι σοβαρή μας προσδοκία, όλοι να ενεργήσουν με κοινή λογική αποφεύγοντας ένταση την οποία προκαλούν μονομερείς ενέργειες και να αγωνιστούν για να ενισχύουν την προοπτική για μια τελική και συνολική διευθέτηση του κυπριακού προβλήματος, ειδικά σε αυτή την κρίσιμη καμπή.
Οι ενέργειες των Ελληνοκυπρίων δεν περιφρονούν απλώς τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων αλλά επίσης διεκδικούν τις περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο, στα δυτικά του νησιού. Η Τουρκία έχει νόμιμα δικαιώματα και συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο, ειδικά στα δυτικά του γεωγραφικού μήκους 32° 16’18”E. Η θέση αυτή είναι συνεπής με τους σχετικούς κανόνες του Διεθνούς Δικαίου και τις καθιερωμένες εθιμικές πρακτικές. Η Τουρκία προσδίδει σημασία στη διατήρηση της ειρήνης και σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο», ισχυρίζεται το τουρκικό έγγραφο.
(Π. Ξανθούλης, Φιλελεύθερος)