Τέσσερις χώρες με την επιτυχημένη συνταγή των ενεργειακών συνεταιρισμών αλλά και εννέα παραδείγματα δράσης αποτελούν τον μπούσουλα του υπουργείου ΠΕΝ για το νομοσχέδιο περί «ενεργειακών κοινοτήτων»-Ε.ΚΟΙΝ.

Πρόκειται για το Βέλγιο, τη Δανία, την Ισπανία και τη Γερμανία, όπου από τα τέλη της δεκαετίας του '90 πολίτες και τοπικές αρχές έχουν συνασπιστεί στην παραγωγή ηλεκτρισμού από ΑΠΕ, ενώ εκτιμάται ότι σε όλη την Ε.Ε. υπάρχουν 2.000 συνεταιρισμοί.

Στη διάρκεια εκδήλωσης του υπουργείου ΠΕΝ στα εγκαίνια της ΔΕΘ για τις ενεργειακές κοινότητες,παρουσιάστηκαν αναλυτικά οι χώρες-πρότυπο στους ενεργειακούς συνεταιρισμούς καθώς και αναλυτικά παραδείγματα ενεργοποίησής τους στην ελληνική αγορά.

Στις 800 οι ενεργειακές κοινότητες στη Γερμανία

Η Γερμανία απαριθμεί περίπου 800 ενεργειακές κοινότητες με 160.000 μέλη. Η γερμανική περίπτωση παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, διότι η δράση και η εμπλοκή των τοπικών ΕΚΟΙΝ δεν περιορίζεται στους τομείς της παραγωγής, διανομής και προμήθειας ενέργειας, αλλά επεκτείνεται και στη λειτουργία και την κατοχή των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της ElektrizitatsWerke Schonau, ενός συνεταιρισμού που ξεκίνησε το 1986 από μια πρωτοβουλία γονέων της μικρής επαρχιακής πόλης Schönau κατά της πυρηνικής ενέργειας.

Στόχοι της πρωτοβουλίας αυτής ήταν η προώθηση της εξοικονόμησης ενέργειας και της παραγωγής ενέργειας από φιλικές για το περιβάλλον τεχνολογίες. Στη συνέχεια, η πρωτοβουλία αυτή εξελίχθηκε στη δημιουργία της ElektrizitatsWerke Schonau και τελικά μετά από δύο δημοψηφίσματα και μεγάλο αγώνα κατάφερε το 1997 να αποκτήσει το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας καθώς και την προμήθεια.

Το εμβληματικό αιολικό πάρκο της Κοπεγχάγης

Στη Δανία, οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί γνωρίζουν μεγάλη άνθηση κυρίως στα αιολικά πάρκα. Οι δέκα από τις αιολικές τουρμπίνες του εμβληματικού αιολικού πάρκου Middelgrunden, που αποτελεί ορόσημο της Κοπεγχάγης, είναι κτήμα ενεργειακής κοινότητας της Δανίας.

Απαριθμεί 8.552 μέλη και το καθαρό χρηματικό κέρδος των μελών από τη συμμετοχή τους είναι της τάξεως του 3-4% του επενδυτικού κεφαλαίου, ακόμη υψηλότερο από το επιτόκιο των τραπεζών. Κατά τη διάρκεια της πετρελαϊκής κρίσης του 1970 ιδρύθηκαν πολλές ενεργειακές κοινότητες και μεγάλο μέρος του πληθυσμού άρχισε να γίνεται μέλος ΕΚΟΙΝ. Ήδη το 2001, πάνω από 150.000 οικογένειες στη Δανία συμμετείχαν σε ενεργειακούς συνεταιρισμούς.

Οι επενδύσεις 65 εκατ. ευρώ της Ecopower του Βελγίου

Ένα από τα επιτυχημένα μοντέλα είναι αυτό της Ecopower στο Βέλγιο. Ξεκίνησε να δραστηριοποιείται το 1991. Το σύνολο των επενδύσεών της σε υδροηλεκτρικά, βιομάζα, αιολικά και φωτοβολταϊκά αγγίζει τα 65.000.000 ευρώ. Είναι ενεργειακός πάροχος από το 2003, απαριθμεί 50.000 μέλη και καλύπτει το 1,5% της αγοράς. Ένα ποσοστό των κερδών της Ecopower επανεπενδύεται, κυρίως χρηματοδοτεί εγχειρήματα που έχουν ανάγκη οικονομικής ενίσχυσης, και το υπόλοιπο διανέμεται στα μέλη.

«Είμαστε Ενέργεια» στην Ισπανία

Το όνομα Somenergia, μεταφράζεται σε «είμαστε ενέργεια» και είναι η μόνη ενεργειακή κοινότητα που υπάρχει στην Ισπανία. Οι κεντρικοί στόχοι της Somenergia είναι η δημιουργία ενός κοινωνικού κινήματος που θα μπορούσε να σπάσει το ολιγοπωλιακό μοντέλο του ενεργειακού συστήματος και να ενισχύσει τη ζήτηση πράσινης ενέργειας. Η πρωτοβουλία δημιουργίας της Somenergia ξεκίνησε με την υποστήριξη του Πανεπιστημίου της Ζιρόνα, αλλά σύντομα εξαπλώθηκε στην περιοχή της Καταλονίας. Το 2016, έφτασε τις 27.000 μέλη και κάλυψε 37.000 πελάτες ενώ μπορεί να καλύψει τις ετήσιες ενεργειακές ανάγκες 3.200 οικογενειών.

Οι προϋποθέσεις για «Ενεργειακή Κοινότητα»

Για τη δημιουργία ενεργειακής κοινότητας, σύμφωνα με τις διατάξεις του νομοσχεδίου του υπουργείου ΠΕΝ, απαιτείται η συμμετοχή φυσικών προσώπων, ΝΠΔΔ ή ΝΠΙΔ, ΟΤΑ πρώτου και δεύτερου βαθμού της ίδιας περιφερειακής ενότητας εντός της οποίας βρίσκεται η έδρα του συνεταιρισμού.

Τουλάχιστον το 51% των μελών πρέπει να σχετίζονται με τον τόπο στον οποίο βρίσκεται η έδρα της ενεργειακής κοινότητας.

Οι ενεργειακές κοινότητες έχουν μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα και ο ελάχιστος αριθμός μελών τους είναι πέντε, όταν τα μέλη είναι ΝΠΔΔ εκτός των Ο.Τ.Α ή ΝΠΙΔ ή φυσικά πρόσωπα. Μπορούν να είναι τρία στην περίπτωση που πρόκειται μόνο για Ο.Τ.Α ή δύο όταν είναι δήμοι σε νησιά. Τουλάχιστον τρία είναι τα μέλη των ενεργειακών κοινοτήτων όταν αυτά είναι ΝΠΔΔ ή ΝΠΙΔ, εκ των οποίων τα δύο είναι ΟΤΑ.

Όσον αφορά στη διάθεση των κερδών, αυτά δεν διανέμονται στα μέλη αλλά παραμένουν στην ενεργειακή κοινότητα υπό τη μορφή αποθεματικών και διατίθενται για τους σκοπούς της με απόφαση της γενικής συνέλευσης.

Μπορούν όμως να έχουν και κερδοσκοπικό χαρακτήρα, όταν το 50% συν ένα από τα μέλη είναι φυσικά πρόσωπα, τα μέλη της ενεργειακής κοινότητας είναι τουλάχιστον 15 και δέκα αν η έδρα είναι σε νησιωτικό δήμο. Σε αυτή την περίπτωση, το υπόλοιπο των καθαρών κερδών μετά την αφαίρεση των αποθεματικών διανέμεται στα μέλη.

Ορισμένα από τα παραδείγματα δράσης των ενεργειακών κοινοτήτων είναι:

1. Φωτοβολταϊκά - NET METERIΝG

Οι ιδιοκτήτες ή χρήστες των διαμερισμάτων μιας πολυκατοικίας δημιουργούν μία Ενεργειακή Κοινότητα προκειμένου να εγκαταστήσουν ένα φωτοβολταϊκό σύστημα ή και μία ανεμογεννήτρια σε ένα ακίνητο που μπορεί να βρίσκεται ακόμη και σε κάποια άλλη περιοχή. Εφαρμόζουν εικονικό ενεργειακό συμψηφισμό της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από το φωτοβολταϊκό σύστημα ή την ανεμογεννήτρια με τις καταναλώσεις των διαμερισμάτων της πολυκατοικίας. Με αυτόν τον τρόπο οι ιδιοκτήτες ή χρήστες των διαμερισμάτων μελών της ΕΚΟΙΝ θα λαμβάνουν μειωμένο λογαριασμό ηλεκτρικής ενέργειας.

2. Πρόγραμμα ενεργειακής αναβάθμισης

Οι ιδιοκτήτες ή χρήστες των διαμερισμάτων μιας πολυκατοικίας δημιουργούν μία Ενεργειακή Κοινότητα προκειμένου να συμμετάσχουν σε πρόγραμμα ενεργειακής αναβάθμισης της πολυκατοικίας.

3. Δράσεις ευάλωτων καταναλωτών

Τρεις ΟΤΑ δημιουργούν μία Ενεργειακή Κοινότητα, προκειμένου να εγκαταστήσουν ένα φωτοβολταϊκό σύστημα ή και μία ανεμογεννήτρια και να εφαρμόσουν εικονικό ενεργειακό συμψηφισμό της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από το φωτοβολταϊκό ή την ανεμογεννήτρια με τις καταναλώσεις τους και καταναλώσεις ευάλωτων καταναλωτών ή πολιτών που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας.

4. Τηλεθέρμανση

Οι κάτοικοι ή και επιχειρήσεις μιας περιοχής μαζί με τον Δήμο ή την τοπική ΔΕΥΑ εγκαθιστούν μία μονάδα παραγωγής θερμικής ενέργειας με σύστημα τηλεθέρμανσης για την κάλυψη των αναγκών τους σε θέρμανση. Για την υλοποίηση του έργου θα μπορούν να αναζητήσουν χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ ή τον Αναπτυξιακό νόμο.

5. Σταθμοί ΑΠΕ

Οι κάτοικοι ή και επιχειρήσεις μιας περιοχής μαζί με τον Δήμο εγκαθιστούν ένα Αιολικό Πάρκο ενδεικτικής ισχύος 6MW στην περιοχή ή ένα Μικρό Υδροηλεκτρικό Έργο ενδεικτικής ισχύος 1MW.

6. Εφοδιαστική αλυσίδα βιομάζας - Μονάδα ΑΠΕ

Αγρότες, δασοκόμοι ή και επιχειρήσεις του αγροτικού και δασικού τομέα δημιουργούν Ενεργειακή Κοινότητα με σκοπό τη δημιουργία και διαχείριση εφοδιαστικής αλυσίδας βιομάζας ή και την εγκατάσταση και λειτουργία μιας μονάδας βιομάζας παραγωγής ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας. Η εφοδιαστική αλυσίδα μπορεί να τροφοδοτεί τη μονάδα βιομάζας, να προμηθεύει με προϊόντα της όπως ξύλα, pellet τους κατοίκους κ.λπ.

Ομάδα κτηνοτρόφων ή και αγροτοκτηνοτροφικές επιχειρήσεις εγκαθιστούν μία μονάδα βιοαερίου για την παραγωγή ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας, τη διαχείριση των αποβλήτων τους (κοπριά, τυρόγαλο κ.λπ.) και την παραγωγή λιπάσματος.

Ομάδα αγροτών ή και αγροτικές επιχειρήσεις εγκαθιστούν μία μονάδα ΣΗΘΥΑ σε περιοχή από όπου διέρχεται δίκτυο φυσικού αερίου. Η παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια θα εγχέεται στο Δίκτυο και η θερμική ενέργεια θα καλύπτει τις ανάγκες ενός θερμοκηπίου.

7. Μονάδα αφαλάτωσης με ΑΠΕ

Κάτοικοι και επιχειρήσεις ενός νησιού μπορούν να δημιουργήσουν μία Ενεργειακή Κοινότητα με συμμετοχή και του Δήμου, προκειμένου να υλοποιήσουν μία μονάδα αφαλάτωσης με ΑΠΕ (π.χ. με ανεμογεννήτρια), για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα έλλειψης νερού.

8. Ολοκληρωμένο σύστημα ΑΠΕ με αποθήκευση

Κάτοικοι και επιχειρήσεις ενός μικρού μη διασυνδεδεμένου νησιού μπορούν να δημιουργήσουν μία Ενεργειακή Κοινότητα με συμμετοχή του Δήμου, Επιμελητηρίων κ.λπ., προκειμένου να εγκαταστήσουν ένα ολοκληρωμένο σύστημα ΑΠΕ με σύστημα αποθήκευσης για τη διαχείριση ηλεκτρικής ενέργειας στο αυτόνομο σύστημα.

9. Προώθηση ηλεκτροκίνησης

Κάτοικοι και επιχειρήσεις (πρατήρια καυσίμων, τουριστικές επιχειρήσεις, επιχειρήσεις ενοικιάσεων οχημάτων κ.λπ.) μίας πόλης ή ενός νησιού δημιουργούν μία Ενεργειακή Κοινότητα, για την εγκατάσταση υποδομών σταθμών φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων (ηλεκτρικά ποδήλατα, ηλεκτρικά μικρά οχήματα κ.λπ.) και την ενοικίαση των ηλεκτρικών οχημάτων στους επισκέπτες ή τουρίστες της πόλης ή του νησιού.