Με το συνταγματικό δημοψήφισμα στη Τουρκία να έχει ολοκληρωθεί και την απόλυτη επικράτηση του Προέδρου Ταγίπ Ερντογάν, παρά τη μικρή διαφορά του 51,4%, εντύπωση προκαλεί η εμμονή της Άγκυρας στην αμφισβήτηση της Κυπριακής ΑΟΖ και την κλιμάκωση των τουρκικών αμφισβητήσεων στο Αιγαίο. Βάσει τελευταίων οδηγιών προς ναυτιλομένους (NAVTEX) που εξέδωσε το Τουρκικό Υπουργείο Άμυνας πριν από λίγες εβδομάδες εδέσμευσε δύο μεγάλες περιοχές στα νότια της Κύπρου για έρευνες και ασκήσεις με πραγματικά πυρά ενώ ένα ωκεανογραφικό πλοίο προχώρησε στη διεξαγωγή σεισμικών ερευνών.
Για να γίνει αντιληπτό το εύρος της αμφισβήτησης της Κυπριακής ΑΟΖ, το ανατολικό όριο στην NAVTEX 403/17 φθάνει στα νότια της Λεμεσού και περιλαμβάνει όχι μόνο το οικόπεδο 6 το οποίο η Τουρκία περιγράφει ως επικαθήμενο στην τουρκική υφαλοκρηπίδα, αλλά τουλάχιστον ακόμη τέσσερα. Υπενθυμίζεται πως αυτή την περίοδο (έως και τις 15 Αυγούστου) η Κυπριακή Δημοκρατία έχει, επίσης, προαναγγείλει σεισμικές έρευνες σε τμήματα των οικοπέδων 6, 8, 9 και 11.
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές στην Λευκωσία, οι τουρκικές κινήσεις ναι μεν προβληματίζουν την κυπριακή κυβέρνηση αλλά επ’ ουδενί δεν πρόκειται να επηρεάσουν τους σχεδιασμούς του υπουργείου Ενέργειας και των εταιρειών που έχουν προγραμματίσει σεισμικές έρευνες αλλά και γεωτρήσεις κατά τους επόμενους μήνες. Όπως έγινε γνωστό κατά τη διάρκεια της τελετής υπογραφής των συμβολαίων του 3ου Γύρου Παραχωρήσεων στις 6/4 η κοινοπραξία ΕΝΙ-ΤΟΤΑL προγραμματίζει για τις δύο πρώτες βδομάδες του Ιουλίου, ερευνητική γεώτρηση στο τεμάχιο 11 προκειμένου να διαφανεί αν το αιγυπτιακό κοίτασμα Ζορ εκτείνεται στο τεμάχιο 11.
Το ερευνητικό πρόγραμμα των δυο εταιρειών θα συμπληρώσει μια τρίτη ερευνητική γεώτρηση στο τεμάχιο 10 το οποίο έχει παραχωρηθεί στη γαλλική TOTAL.
Παρατηρώντας τις τουρκικές κινήσεις τόσο παλαιότερα, όσο και σήμερα συμπεραίνεται ότι η Άγκυρα μέσω των NAVTEX επιχειρεί να «τρομάξει» τις ξένες πετρελαϊκές εταιρείες ώστε να απέχουν από οιεσδήποτε ερευνητικές δραστηριότητες, πόσω μάλλον εκμετάλλευσης, των υπό ανακάλυψη κοιτασμάτων. Ακόμη παραγγέλνει στις εταιρείες ότι η συνεχιζόμενη ανάμειξή τους στις κυπριακές έρευνες θα τους στερήσει το δικαίωμα να συμμετέχουν σε αντίστοιχους γύρους παραχωρήσεων που θα προκηρύξει η Τουρκία στα δικά της θαλάσσια οικόπεδα βόρεια της Κύπρου - τα οποία βέβαια δεν παρουσιάζουν το ίδιο γεωλογικό ενδιαφέρον με αυτά στον νότο. Οι εταιρείες όμως αψηφώντας τις μέχρι τώρα απειλές, επέλεξαν να συνεταιρισθούν με την κυπριακή κυβέρνηση για την εκμετάλλευση αυτών που διαφαίνονται ως τα μεγαλύτερά εντοπισμένα κοιτάσματα στη Μεσόγειο, που μαζί με τα ισραηλινά και αιγυπτιακά κοιτάσματα, μπορούν να δώσουν απαντήσεις σε κρίσιμα γεωστρατηγικά ερωτήματα και να διασφαλίσουν σε ένα βαθμό την ενεργειακή προμήθεια της Ευρώπης.
Το σκηνικό αυτό των τουρκικών απειλών και παρενοχλήσεων το βιώσαμε ήδη το 2010 και λίγο αργότερα όταν η αμερικανική Noble προχώρησε στις πρώτες γεωτρήσεις στο Οικόπεδο 12. Η Τουρκία έστελνε καθημερινά πολεμικά πλοία τα οποία έκαναν απειλητικούς ελιγμούς πλησίον της πλατφόρμας του ερευνητικού γεωτρύπανου. Υπήρξε τότε οξεία αντίδραση από το State Department στις ΗΠΑ ενώ και η ισραηλινή αεροπορία και ναυτικό είχαν κινητοποιηθεί δημιουργώντας μία ηλεκτρονική ασπίδα προστασίας γύρω από το πλωτό γεωτρύπανο της Noble που εκτελούσε τις έρευνες. Σήμερα όπως προκύπτει από δηλώσεις Αμερικανών και Ευρωπαίων αξιωματούχων, προβλέπεται ακόμη μεγαλύτερη κινητοποίηση και περιφρούρηση των ερευνητικών περιοχών, αυτή τη φορά από αμερικανικές και γαλλικές ναυτικές δυνάμεις. Η δε ενεργή πλέον εμπλοκή της Exxon Mobil (τη μεγαλύτερη πετρελαϊκή εταιρεία του πλανήτη και κράτος εν κράτει στις ΗΠΑ) αλλά και της Total διασφαλίζει ακόμη περισσότερο τις έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ καθότι οι κυβερνήσεις των δύο αυτών εταιρειών δεν πρόκειται να ανεχθούν στο ελάχιστο τις τουρκικές προκλήσεις που στερούνται νομικής βάσης, και προς αυτή την κατεύθυνση έχουν ήδη προειδοποιήσει την Άγκυρα.
Bλέπουμε λοιπόν από τη μία πλευρά η μικρή Κύπρος να έχει αναπτύξει μία έντονη δραστηριότητα για έρευνα και παραγωγή υδρογονανθρακών αποβλέποντας σε σημαντικά οικονομικά οφέλη, και από την άλλη η Ελλάδα, που βιώνει μία από τις χειρότερες οικονομικές κρίσεις στην ιστορία της, να είναι τελείως απαθής και αμέτοχη αδυνατώντας να αξιοποιήσει το συγκριτικό πλεονέκτημα που διαθέτει στο Αιγαίο και αλλού. Με δεδομένη την μέχρι σήμερα επιτυχία της Κύπρου στις έρευνες υδρογονανθράκων, τόσο από πλευράς πολιτικών και διπλωματικών χειρισμών όσο και από άποψη αποτελέσματος, το ερώτημα τίθεται πλέον μετ’ επιτάσεως ως προς τις θέσεις και τα σχέδια της Ελλάδας. Εδώ ως γνωστό έχουμε ένα τελείως διαφορετικό σκηνικό, κυριαρχούμενο από ένα διαχρονικό φοβικό σύνδρομο, αφού όχι μόνο έρευνες δεν διεξάγουμε στο Αιγαίο αλλά ούτε έχουμε τολμήσει να ανακηρύξουμε ΑΟΖ. Οι δε έρευνες που διεξάγονται στη Δ. Ελλάδα προχωρούν με εξαιρετικά αργούς ρυθμούς, αφού η κυβέρνηση χρειάζεται κατά μέσο όρο 26 μήνες για την αξιολόγηση των υποβληθέντων προτάσεων.
Ναι μεν η Ελλάδα προχώρησε (το 2014) μέσω του 2ου Διεθνούς Γύρου Παραχωρήσεων στη Δυτική Ελλάδα και νοτίως της Κρήτης στον επίσημο καθορισμό των ορίων των θαλάσσιων οικοπέδων (ουσιαστικά πρόκειται για μία de facto υιοθέτηση όριων ΑΟΖ) στην ευρύτερη αυτή περιοχή, δεν έχει όμως κάνει απολύτως τίποτα για την κατοχύρωση των δικαιωμάτων της για έρευνες στην υπόλοιπη χώρα συμπεριλαμβανομένου και του Αιγαίου. Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα σήμερα δεν μπορεί να διεξάγει έρευνες ακόμα και σε περιοχές πλησίον των παραλίων της όπως λ.χ. στον Θερμαϊκό Κόλπο, στην περιοχή Ανατολικά της Θάσου (όπου έχουν εντοπισθεί αξιόλογα κοιτάσματα), στον Κόλπο του Ορφανού, στον Μεσσηνιακό Κόλπο για να αναφέρουμε λίγες μόνο τοποθεσίες. Με τους πολιτικούς και διπλωμάτες να προβάλλουν κατά καιρούς άπειρα νομικά και άλλα επιχειρήματα κατά της ανακήρυξης Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) στις Ελληνικές θάλασσες.
Αλλά αυτό που είναι ακατανόητο είναι η αποφυγή, από διαδοχικές κυβερνήσεις, της επέκτασης των χωρικών μας υδάτων από τα 6 ναυτικά μίλια στα 12 ναυτικά μίλια όπως δικαιούμαστε να πράξουμε βάσει των διατάξεων του Διεθνούς Δικαίου της Θαλάσσης.
Μία κίνηση που διασφαλίζει τα κυριαρχικά μας δικαιώματα ? βάσει των προβλέψεων του Νέου Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας (Montego Bay, 1991)- ενώ συγχρόνως θα επέτρεπε τη διεξαγωγή ερευνών σε μεγάλο τμήμα της επικράτειας. Δεν μπορεί η Κύπρος η οποία στερείται ενόπλων δυνάμεων και είναι ασφυκτικά περικυκλωμένη από Τουρκικά στρατεύματα να προχωρά σε ανακήρυξη ΑΟΖ και στη διεξαγωγή ερευνών την τελευταία δεκαετία και η Ελλάδα να αδυνατεί να οργανώσει έρευνες ακόμη και στις περιοχές πλησίον των ακτών της στο ευρύτερο Αιγαίο.
Θα περίμενε κάποιος ότι εν μέσω βαθύτατης οικονομικής κρίσης οι πολιτικοί μας θα έπρατταν το αυτονόητο και θα είχαν εντείνει τις προσπάθειες τους για την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων πλησίον της χώρας. Αφού με την παραγωγή εγχώριου πετρελαίου και φυσικού αερίου μπορούμε να μειώσουμε αισθητά τις εισαγωγές αυξάνοντας συγχρόνως το ΑΕΠ. Να θυμίσουμε ότι η Ελλάδα με εξαίρεση τη μικρή παραγωγή του Πρίνου εξαρτάται κατά 99% από εισαγωγές αργού για το πετρέλαιο που καταναλώνει. Προέχει όμως να εξασφαλίσουμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα σε ολόκληρη τη χώρα.