Ως ευρύτερη συμφωνία-πλαίσιο που θα αφορά και άλλες πτυχές των ευρω-ρωσικών ενεργειακών σχέσεων θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ο προχθεσινός συμβιβασμός της Κομισιόν με τη Gazprom.
Ένα από τα επιμέρους θέματα που αναμένεται να επηρεάσει η συμφωνία είναι οι προοπτικές κατασκευής του ρωσικού αγωγού Nord Stream 2. Πηγές των Βρυξελλών δήλωσαν σχετικά στο Euractiv ότι πλέον οι πιθανότητες να λάβει ο αγωγός την έγκριση της Κομισιόν είναι «πολύ υψηλές», καθώς η Επιτροπή απέσπασε τις δεσμεύσεις που ήθελε από τους Ρώσους με αφορμή την έρευνά της.
Θυμίζουμε ότι ο Nord Stream 2 έχει ως στόχο να μεταφέρει ρωσικό αέριο μέσω της Βαλτικής με κατάληξη στη Γερμανία, παρακάμπτοντας την Ουκρανία. Η προσθήκη του θα διπλασιάσει τις ποσότητες μέσω της συγκεκριμένης όδευσης.
Δεδομένης της προηγούμενης αντίστασης που προέβαλαν οι Βρυξέλλες στο έργο, φαίνεται πλέον ότι οδηγούνται σε μια σημαντική αλλαγή πορείας. Θα πρέπει να σημειώσουμε, όμως, ότι ως αιτία για τις αντιρρήσεις της Κομισιόν προβαλλόταν το επιχείρημα της ενεργειακής ασφάλειας και της διαφοροποίησης των πηγών ανεφοδιασμού. Η Ε.Ε. έχει θέσει στόχο την απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο, όμως πλέον μοιάζει να στρέφεται υπέρ του, αρκεί να μην οδηγεί σε στρεβλώσεις εντός της ευρωπαϊκής αγοράς και σε κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης από την πλευρά της Gazprom. Με άλλα λόγια, η Κομισιόν είναι σαν να λέει «ναι στο ρωσικό αέριο, αλλά με τους δικούς μας όρους».
Όπως είναι φυσικό, σημαντικός παράγοντας στις παραπάνω εξελίξεις είναι η στάση της Γερμανίας, η οποία τάσσεται εδώ και καιρό υπέρ του Nord Stream 2. Με τον τρόπο αυτό ισχυροποιείται η θέση της χώρας στην ευρωπαϊκή αγορά, καθώς θα μπορεί να εξασφαλίζει μεγαλύτερες ποσότητες ρωσικού αερίου, το οποίο μάλιστα θα είναι και φθηνότερο, καθώς θα προέρχεται απευθείας από την πηγή δίχως μεσολαβητές. Αξίζει να σημειωθεί, επίσης, ότι οι μεγάλοι Γερμανοί πελάτες της Gazprom, όπως η Ε.ΟΝ, διέθεταν ήδη τη δυνατότητα να επαναπωλούν το ρωσικό αέριο, πράγμα που δεν ίσχυε για τους πιο εξαρτημένους πελάτες σε χώρες όπως οι Βουλγαρία, Τσεχία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Ουγγαρία και Σλοβακία.
Αν υλοποιηθεί ο Nord Stream 2, χαμένοι της υπόθεσης θα είναι χώρες όπως η Ουκρανία, Σλοβακία και Πολωνία, που μέχρι σήμερα διακινούσαν μεγάλες ποσότητες αερίου μέσω του εδάφους τους και μελλοντικά θα τις δουν να μειώνονται, μαζί με τα έσοδά τους από τη συγκεκριμένη δραστηριότητα. Ως αντίδοτο, η Ε.Ε. τους δίνει πλέον τις δεσμεύσεις της Gazprom, ώστε να περιοριστεί η κυριαρχία της εταιρείας στην εσωτερική τους αγορά. Σε κάθε περίπτωση, η Κομισιόν θα συνεχίσει να δρα ώστε να μπορέσουν οι αγορές αυτές να εξασφαλίζουν ποσότητες από πηγές πλην της Ρωσίας, μέσω της κατασκευής διασυνδέσεων κτλ.
Όπως και να χει το θέμα, η οριστική απόφαση για τον αγωγό Nord Stream 2 πρόκειται να ληφθεί εντος των επομένων μηνών, πιθανώς μετά τις γερμανικές εκλογές του Σεπτεμβρίου, πάντα σύμφωνα με το Euractiv.
Οι αλλαγές στη Βουλγαρία επηρεάζουν και τον IGB
Καθώς η Βουλγαρία είναι μια από τις ευρωπαϊκές χώρες με εντονότερη εξάρτηση από τη Gazprom, αναμένεται να ωφεληθεί σε σημαντικό βαθμό από το συμβιβασμό της εταιρείας με την Κομισιόν.
Καταρχήν, οι Βούλγαροι θα αποφύγουν την καταβολή αποζημίωσης στη Gazprom για το ακυρωθέν έργο του αγωγού South Stream, αν και παραμένει άγνωστο τι θα απογίνουν οι σωλήνες που έχουν αποθηκευτεί στο λιμάνι της Βάρνα.
Παράλληλα θα δουν την επίδραση της ρωσικής εταιρείας να περιορίζεται στην αγορά τους. Οι περιορισμοί που επέβαλαν τα συμβόλαια με τη Gazprom, δυσχαίρεναν σημαντικά τις προσπάθειες απελευθέρωσης της βουλγαρικής αγοράς φυσικού αερίου, καθώς η Bulgargaz δυσκολευόταν να βρει «παραθυράκια» που θα της επέτρεπαν να αγοράσει αέριο από τρίτους δίχως να χρειαστεί να πληρώσει τη ρήτρα take or pay ή να διατρέξει άλλους κινδύνους. Αντίστοιχα, η Bulgargaz δεν είχε τη δυνατότητα να πουλήσει το παραπανήσιο αέριο στο εξωτερικό ώστε να μειώσει το κόστος εξισορρόπησης της ζήτησης. Από την πλευρά της, η διαχειρίστρια Bulgartransgaz δυσκολευόταν να αποφύγει τις ρήτρες του συμβολαίου της με την Gazpromexport ώστε να ελευθερώσει αχρησιμοποίητη δυναμικότητα προς τρίτους.
Οι Βούλγαροι θα είναι σε θέση πλέον να επαναπωλούν το ρωσικό αέριο, γεγονός που ενισχύει τις πιθανότητες μελλοντικής διάθεσης ποσοτήτων σε αντίστροφη ροή μέσω του διασυνδετήριου αγωγού IGB, αλλά και άλλων διασυνδέσεων που προγραμματίζονται. Όπως είναι φυσικό, η πιθανότητα διάθεσης ποσοτήτων σε αυτές τις κατευθύνσεις θα εξαρτηθεί από τις τιμές τους.
Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε η Κομισιόν σε ανακοίνωσή της, «αυτό θα επιτρέψει στον βουλγαρικό διαχειριστή να ελέγξει τις διασυνοριακές ροές και να διευκολύνει την εφαρμογή της συμφωνίας διασύνδεσης μεταξύ της Βουλγαρίας και γειτονικών κρατών, ιδίως με την Ελλάδα… Η εφαρμογή της συμφωνίας μεταξύ των δύο χωρών δυσκολεύεται σήμερα από τις υποχρεώσεις των συμβολαίων προμήθειας των δύο χωρών με τη Gazprom, καθώς και από το συμβόλαιο μεταφοράς της εταιρείας με τη Βουλγαρία».
Τέλος, οι Βούλγαροι θα μπορούν να αγοράζουν το παραπανήσιο (ρωσικό) αέριο της Ουγγαρίας, της Πολωνίας και της Σλοβακίας χρησιμοποιώντας το ίδιο το δίκτυο της Gazprom, με την καταβολή ενός τέλους μεταφοράς στην εταιρεία. Επιπλέον, θα επωφεληθούν από αλλαγή της τιμολογιακής πολιτικής της Gazprom, ώστε να εφαρμοστούν χαμηλότερα τιμολόγια.
Νικήτρια η Gazprom μακροπρόθεσμα
Από τη συμφωνία-πλαίσιο που διαμορφώνεται πλέον, εφόσον βέβαια προχωρήσει και στην πράξη ο Nord Stream 2, νικήτρια αναδεικνύεται η Gazprom έναντι άλλων προμηθευτών της Ε.Ε., καθώς θα μπορέσει να διατηρήσει ανέπαφο το μερίδιό της στην ευρωπαϊκή αγορά, έστω και με τις παραπάνω σημαντικές παραχωρήσεις.
Η ρωσική εταιρεία έχει δείξει εδώ και ένα χρόνο ότι δίνει πολύ μεγάλη έμφαση στη διατήρηση του μεριδίου της, αν κρίνουμε από το πώς αντιμετωπίζει εναλλακτικές πηγές εφοδιασμού, όπως το αμερικανικό LNG. Οι Ρώσοι είναι δεδομένο πως αντιμετωπίζουν το όλο θέμα μακροπρόθεσμα και ξέρουν να παίζουν καλά το παιχνίδι του διαίρει και βασίλευε στην ευρωπαϊκή αγορά, ώστε να βάζουν τη μια πλευρά να μάχεται με την άλλη.
Όπως προκύπτει από τα νέα δεδομένα, οι Ρώσοι πρόκειται να θυσιάσουν σε ένα βαθμό τον έλεγχο και πιθανώς τα μερίδιά τους σε ορισμένες αγορές του πρώην ανατολικού μπλοκ, αλλά θα διαφυλάξουν το ευρύτερο μερίδιό τους στην ευρωπαϊκή αγορά, θα διασφαλίσουν τον έλεγχο του τρόπου εξαγωγής του αερίου τους και θα απεξαρτηθούν σε μεγάλο βαθμό από την «προβληματική» για τους ίδιους Ουκρανία. Παράλληλα, ο Nord Stream θα μπορέσει να λειτουργήσει και ως επιτυχημένο προηγούμενο για τις προοπτικές του αγωγού Turkish Stream.