της Αλεξάνδρας Σδούκου

28 07 2016 | 08:13

Όλοι θυμόμαστε το θλιβερό ατύχημα στο Κόλπο του Μεξικού με την έκρηξη στην εξέδρα Deep Water Horizon της BP το καλοκαίρι του 2010. Υπολογίζεται ότι διέρρευσαν 4,9 εκατομμύρια βαρέλια αργού πετρελαίου προκαλώντας μια από τις μεγαλύτερες οικολογικές καταστροφές στην περιοχή και ιδιαίτερα στο δέλτα του Μισισιπή. Η μεν ΒΡ καταδικάστηκε σε μεγάλες αποζημιώσεις και πρόστιμα, ενώ έγινε κατανοητό σε διεθνές επίπεδο ότι χρειάζονται νέες νομοθετικές και κανονιστικές παρεμβάσεις σε εθνικό και διεθνές επίπεδο ώστε να αποτραπούν κατά το δυνατόν στο μέλλον τέτοιες καταστροφές.

Έστω με καθυστέρηση 18 μηνών, ολοκληρώθηκε τη Δευτέρα η ψήφιση στη Βουλή της ενσωμάτωσης στο εθνικό δίκαιο της Οδηγίας 2013/30/ΕΕ για την ασφάλεια στις υπεράκτιες εργασίες έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων.

Στόχος του σχεδίου νόμου είναι η κατά το δυνατόν μείωση των σοβαρών ατυχημάτων που σχετίζονται με υπεράκτιες εργασίες υδρογονανθράκων και ο περιορισμός των συνεπειών τους, καθώς και η βελτίωση της προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος και των παράκτιων οικονομιών από τη ρύπανση.

Αναμφισβήτητα, πρόκειται για μία πολύ σημαντική ρύθμιση στο τομέα της αξιοποίησης των υδρογονανθράκων της χώρας. Σήμερα στην Ελλάδα υπάρχουν δύο υπεράκτιες εγκαταστάσεις: Μία στο εξαντληθέν κοίτασμα φυσικού αερίου Νότια καβάλα και η άλλη στο υπό εκμετάλλευση κοίτασμα του Πρίνου, όμως προσβλέπουμε σύντομα στην εγκατάσταση άλλων τουλάχιστον τεσσάρων, από τις παραχωρήσεις που βρίσκονται υπό αξιολόγηση.

Ασφαλώς, η συζήτηση στην κοινωνία συνεχίζεται:

Ναι, στην έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων που μπορούν να συμβάλουν υπό προϋποθέσεις καθοριστικά στην ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού της χώρας, την οικονομική ανάπτυξη, την αύξηση δημοσίων εσόδων, την δημιουργία θέσεων εργασίας, τον επαναπατρισμό πολλών επιστημόνων;

Ή όχι, λόγω των σοβαρών περιβαλλοντικών κινδύνων που ενέχει αυτή η δραστηριότητα;

H εκμετάλλευση υδρογονανθράκων είναι μια βαριά βιομηχανία, μια βαριά δραστηριότητα. Έτσι πρέπει και να αντιμετωπίζεται. Εάν δεν ξέρουμε, εάν δεν έχουμε απόλυτη γνώση τι είναι αυτό που διαχειριζόμαστε, είναι επικίνδυνο. Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο θέτει τα θεμέλια για τη δημιουργία του πλαισίου πρόληψης, ενός πλαισίου απολύτως αναγκαίου για την ασφαλή πραγματοποίηση αυτού του τύπου των εργασιών.

Είναι μια πολύ καλή αρχή, ωστόσο, πρέπει να ακολουθήσει η θέσπιση σειράς ειδικών κανονισμών και κατευθυντήριων γραμμών, οι οποίες θα καλύπτουν όλο το φάσμα των επιμέρους εργασιών.

Η συμβολή της Ελλάδας κατά το στάδιο της προετοιμασίας της Οδηγίας ήταν πολύ σημαντική. Ήδη από το 2011, συγκροτήσαμε στο Υπουργείο Ενέργειας Επιτροπή υπό τον σημερινό Ακαδημαϊκό και καθηγητή του Πολυτεχνείου Κρήτης σε θέματα φυσικών καταστροφών κ. Κώστα Συνολάκη και τον καθηγητή του Μετσοβίου σε θέματα θαλασσίων κατασκευών κ. Σπύρο Μαυράκο, οι οποίο συμμετείχαν ως εκπρόσωποι της χώρας στις εργασίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ώστε να διασφαλίσουμε τους αυστηρότερους περιβαλλοντικούς όρους. Επιδιώξαμε τη συνεργασία του Ελληνικού Υπουργείου με το Νορβηγικό Υπουργείο, και συγκεκριμένα το Petroleum Safety Authority, αλλά και με άλλους εξειδικευμένους φορείς όπως το American Bureau of Shipping, το Bureau Veritas και άλλους νηογνώμονες προκειμένου να έχουμε τη γνώση και εμπειρία τους.

Η ασφάλεια των υπεράκτιων γεωτρήσεων προϋποθέτει, κατά την άποψή μου, γνώση και έλεγχο από πλευράς του κράτους και γνώση, ικανότητα και αποδεδειγμένη περιβαλλοντική εμπειρία, από πλευράς του αναδόχου. Το δεύτερο, είναι συστατικό στοιχείο της κρίσης και της επιλογής του αναδόχου και αποτέλεσε βασικό κριτήριο των τριών διαγωνιστικών διαδικασιών που δρομολογήσαμε τα τελευταία χρόνια.

Αν και στο Νόμο προβλέπεται η ίδρυση αρμόδιας ανεξάρτητης αρχής, η οποία θα είναι ανεξάρτητη από την αρχή αδειοδότησης για την παραχώρηση δικαιώματος έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων, το ρόλο αυτό αναλαμβάνει προσωρινά η Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων.

Προφανώς, εάν όλα εξελιχθούν ομαλά και θετικά ως προς τις διαγωνιστικές διαδικασίες που έχουμε αυτή τη στιγμή ή τις ήδη υπάρχουσες συμβάσεις, του Πρίνου, του Πατραϊκού, του Κατάκολου, και πιθανά και των τριών παραχωρήσεων στο Ιόνιο και νότια της Κρήτης που είναι υπό αξιολόγηση, τότε εκτιμάται πώς στα επόμενα λίγα χρόνια, όπου θα έχει μπει στην παραγωγή όλο αυτό το σύστημα πέραν του Πρίνου, το οποίο είναι ήδη σε παραγωγή, θα έχει ωριμάσει σε ένα επίπεδο που να μπορεί να αποσχισθεί από την αδειοδοτούσα αρχή και να ανεξαρτητοποιηθεί, κατά το μοντέλο της Νορβηγίας που λειτουργεί σωστά εδώ και πολλά χρόνια.

Στο ερώτημα εάν έχουν νόημα όλα τα παραπάνω, αφού κλείνει ο κύκλος των ερευνών υδρογονανθράκων στη χώρα μας λόγω των φθηνών τιμών πετρελαίου, απαντώ πως δεν έχει χαθεί ακόμη η ευκαιρία.

Βεβαίως, αυτά τα οποία βιώνουμε, από το δεύτερο εξάμηνο του 2015 και μετά, που αφορούν μια ραγδαία πτώση των τιμών του πετρελαίου, έντονες περικοπές σε ζητήματα έρευνας και εκμετάλλευσης από πλευράς των πετρελαϊκών εταιριών, καθώς και εσωτερικές αναδιαρθρώσεις των ίδιων των πετρελαϊκών εταιριών, δεν δημιουργούν ένα περιβάλλον το οποίο να είναι ιδιαίτερα ελκυστικό για μια χώρα να βγει ξανά στην πετρελαϊκή κοινότητα.

Εάν αξιοποιήσουμε όμως το χρονικό αυτό παράθυρο με τη λήψη και ανάπτυξη συγκεκριμένων μέτρων και δράσεων μπορούμε να βγούμε αναβαθμισμένοι ξανά στη διεθνή πετρελαϊκή κοινότητα και να δημιουργήσουμε ένα ελκυστικό περιβάλλον, όταν η αγορά ανακάμψει και σταθεροποιηθεί.

Πιο συγκεκριμένα, προτείνω τα ακόλουθα 5 σημεία:

Πρώτον, να εμπιστευθούμε τη δημόσια Αρχή, ΕΔΕΥ, να πραγματοποιήσει το έργο της, που την παρούσα στιγμή θα έπρεπε να είναι επιφορτισμένη με την παρακολούθηση των τεσσάρων ενεργών συμβάσεων παραχώρησης και την υποβοήθηση των αναδόχων στην εκτέλεση των συμβατικών τους υποχρεώσεων, με την επίσπευση ολοκλήρωσης των συμβάσεων για τα τρία χερσαία οικόπεδα καθώς και αξιολόγησης των τριών προσφορών για τα θαλάσσια οικόπεδα. Η ΕΔΕΥ πρέπει να αναπτύξει τάχιστα έναν συγκροτημένο μηχανισμό λειτουργίας αν θέλουμε να έχουμε ουσιαστικό έλεγχο των δραστηριοτήτων έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων προς όφελος του ελληνικού δημοσίου.

Δεύτερον, να ενισχύσουμε την ποιότητα και ποσότητα των διαθέσιμων στοιχείων στη θαλάσσια περιοχή του Ιονίου και Νότια της Κρήτης με στόχο την περαιτέρω εμβάθυνση της ερμηνείας και γεωλογικής κατανόησης της περιοχής, ώστε όταν η χώρα επιλέξει τη χρονική στιγμή για νέα διαγωνιστική διαδικασία, να έχει ενισχυμένες πληροφορίες και δεδομένα διαθέσιμα στις πετρελαϊκές εταιρίες.

Τρίτον, να οργανώσουμε και ψηφιοποιήσουμε κατά τα διεθνή πρότυπα το αρχείο των υδρογονανθράκων της χώρας. Είναι ένας εθνικός πλούτος δεδομένων που αποκτήθηκε σε βάθος πολλών δεκαετιών έρευνας και έχουμε υποχρέωση να τον διατηρήσουμε επίκαιρο, διαρκώς συμπληρωμένο και κυρίως όλο και πιο ελκυστικό σε υποψήφιους επενδυτές.

Τέταρτον, να αναπτύξουμε περιφερειακές συνεργασίες με τις γείτονες χώρες, τόσο στην Αδριατική όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο, για ανταλλαγή τεχνογνωσίας και εμπειριών στα ζητήματα της προστασίας του περιβάλλοντος και της ασφάλειας.

Πέμπτον, να πιστέψουμε στις δυνάμεις μας, να πούμε όχι στην αποδοχή του δήθεν μοιραίου και αναπόφευκτου της ήττας, να αποβάλλουμε την μιζέρια, να σηκώσουμε τα μανίκια και να δουλέψουμε με βαθιά εθνική πίστη στην ικανότητα της κοινωνίας να σηκωθεί όρθια, θεσμικά ισοδύναμη στο διεθνές επίπεδο, γεωπολιτικά αναβαθμισμένη και κυρίως, με αξιοποίηση όσων μας χάρισε η γεωγραφία, ώστε να ζήσουμε στηριγμένοι όχι πια σε δάνεια, αλλά στις δικές μας δυνάμεις.

* Αλεξάνδρα Σδούκου,

Δικηγόρος, τ. Διευθύντρια Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας & Κλιματικής Αλλαγής