Σε αδιέξοδο οδηγούνται οι παραγωγοί πετρελαίου διεθνώς, καθώς η κόντρα ανάμεσα στον ΟΠΕΚ και τις ΗΠΑ έχει οδηγήσει πλέον τις τιμές του Brent σε χαμηλά επταετίας κοντά στα 40 δολάρια. Χαρακτηριστικό είναι ότι το αργό έχει χάσει πλέον το 65% της αξίας του σε σύγκριση με τα επίπεδα του Απριλίου του 2014, ο κλάδος έχει προβεί σε 250.000 απολύσεις και η αναστολή των επενδύσεων αγγίζει τα 250 δις. δολάρια στη διετία 2014-15.
Στο επίκεντρο του φαινομένου βρίσκεται η απόφαση του ΟΠΕΚ να διατηρήσει ψηλά την παραγωγή του παρά την διολίσθιση των τιμών κατά τον τελευταίο ενάμιση χρόνο. Ο λόγος είναι ότι το καρτέλ θεωρεί ότι οι παραγωγοί σχιστολιθικού πετρελαίου στις ΗΠΑ δεν είναι σε θέση να κρατήσουν την δική τους παραγωγή ανέπαφη, καθώς αντιμετωπίζουν υψηλότερα κόστη σε σύγκριση με το «εύκολο» πετρέλαιο της Σαουδικής Αραβίας και άλλων παραγωγών εντός του ΟΠΕΚ.
Το «στοίχημα» αυτό αποτελεί έμπνευση του υπουργού Πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας, Αλί αλ-Ναΐμι και συνιστά παραβίαση του πατροπαράδοτου κανόνα του ΟΠΕΚ που ήθελε πάντα μείωση της παραγωγής όταν οι τιμές υποχωρούν, ώστε να προστατευτούν τα έσοδα των κρατών-μελών του. Αυτή τη φορά, ο ΟΠΕΚ θεώρησε ότι αν μείωνε την παραγωγή, τότε απλά θα έχανε μερίδιο επί της παγκόσμιας αγοράς, το οποίο θα κέρδιζαν οι ανεξάρτητοι παραγωγοί. Προτίμησε, λοιπόν, να διαφυλάξει το μερίδιο και να θυσιάσει τα έσοδα για μια χρονική περίοδο.
Πλέον, παρατηρείται μια έντονη υπερπροσφορά στην παραγωγή αργού πετρελαίου διεθνώς, πάνω από το 1 εκατ. βαρέλια ανά ημέρα, που συνεχίζει να υφίσταται παρά την αισθητή μείωση στον αριθμό των αμερικανικών πετρελαιοπηγών καθ’όλη τη διάρκεια του 2015 (πλέον έχουν αποσυρθεί πάνω από 1.000 γεωτρύπανα). Το αποτέλεσμα είναι ότι η αγορά έχει εισέλθει σε μια παρατεταμένη περίοδο χαμηλών τιμών που έχει αρχίσει να πλήττει σφοδρά τους κρατικούς προϋπολογισμούς χωρών όπως η Ρωσία και η Σαουδική Αραβία οι οποίες παραδοσιακά στηρίζονται σε πολύ υψηλό βαθμό στα έσοδα από το πετρέλαιο για τα κοινωνικά τους προγράμματα και τις κρατικές δαπάνες.
Η κατάσταση στην αγορά θυμίζει σε ένα βαθμό την εποχή 1997-99, όταν ο ΟΠΕΚ είχε ξαναχάσει τον έλεγχο και οι τιμές υποχώρησαν στα επίπεδα των 10 δολαρίων ανά βαρέλι. Τότε, όμως, οι θεμελιώδεις δυνάμεις της αγοράς ευνοούσαν μεσοπρόθεσμα μια δυναμική επιστροφή των τιμών, ενώ σήμερα κάτι τέτοιο είναι αβέβαιο. Αξίζει να σημειώσουμε ότι ακόμα και αν η αμερικανική παραγωγή υποστεί σοβαρό πλήγμα, πράγμα αμφισβητήσιμο, αναμένεται σύντομα η επιστροφή του Ιράν στις αγορές και η Τεχεράνη έχει βάλει μπρος γενναίο σχέδιο αύξησης της παραγωγής της κατά 1 εκατ. βαρέλια, άρα η αγορά θα κατακλυστεί εκ νέου με σημαντικές ποσότητες αργού. Το πώς θα διαχειριστεί ο ΟΠΕΚ το ζήτημα του Ιράν είναι και ένα από τα βασικότερα στοιχεία που θα κρίνουν το μέλλον όχι μόνο των τιμών, αλλά και του ίδιου του καρτέλ.
Επίσης, οι παραγωγοί πετρελαίου δεν μπορούν να ποντάρουν πια στην εκρηκτική ανάπτυξη της Κίνας για να στηριχθεί η ζήτηση για αργό, όπως συνέβαινε στο παρελθόν, καθώς οι ρυθμοί της έχουν πλέον περιοριστεί αισθητά στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 25 ετών. Παράλληλα, την κατάσταση δεν βοηθά και το γεγονός ότι το 2015 αναμένεται να είναι το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί ποτέ, με αποτέλεσμα την μείωση της ζήτησης για πετρέλαιο θέρμανσης σε αρκετές χώρες κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Χαρακτηριστικο είναι ότι στις ΗΠΑ τα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου βρίσκονται στα υψηλότερα επίπεδα από τη δεκαετία του 1970, γεγονός που επίσης διατηρεί χαμηλά τις τιμές.
Τέλος, οφείλουμε να παρατηρήσουμε και τη δυσμενή επίδραση που έχουν οι χαμηλές τιμές για τις επενδύσεις στην έρευνα και παραγωγή υδρογονανθράκων. Αυτό είναι ένα σημείο που αφορά και τη χώρα μας, όπου απειλούνται οι προσπάθειες των τελευταίων ετών για προσέλκυση ξένων επενδύσεων στην εξόρυξη ώστε να εκμεταλλευτούμε τον ορυκτό πλούτο που παραμένει κρυμμένος στο υπέδαφος. Θυμίζουμε ότι στα τέλη της δεκαετίας του 1990, με το πετρέλαιο να πωλείται σχεδόν... δωρεάν, η καναδικών συμφερόντων NAPC αποφάσισε να αποχωρήσει από τον Πρίνο, ενώ δεν κατάφεραν να προχωρήσουν και οι έρευνες στη Δυτική Ελλάδα. Όπως τότε, έτσι και σήμερα η διεθνής συγκυρία δεν είναι θετική για τη νέα προσπάθεια της Ελλάδας με το γύρο παραχωρήσεων στο Ιόνιο και την Κρήτη και η κυβέρνηση δεν αναμένει ιδιαίτερο ενδιαφέρον από ξένες εταιρείες. Όπως και να χει το θέμα, τα αποτελέσματα αυτής της διαδικασίας αναμένονται σύντομα, καθώς στο ΥΠΕΝ έχει ήδη συσταθεί επιτροπή που θα αξιολογήσει τις προσφορές για τα θαλάσσια οικόπεδα.
Χάρης Αποσπόρης