ΣΧΙΣΤΟΛΙΘΙΚΟ ΑΕΡΙΟ: ΠΩΣ ΑΛΛΑΖΕΙ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΣΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ
Σημαντικές γεωπολιτικές ανακατατάξεις αναμένεται να φέρει από το 2015 η επέκταση της χρήσης σχιστολιθικού αερίου που παράγεται κυρίως στην Αμερική και θα εξάγεται όμως και στην Ευρώπη.
Της Μαρίνας Πρωτονοταρίου
Η σύναψη της διατλαντικής εταιρικής σχέσης Εμπορίου και Επενδύσεων μεταξύ Ευρώπης και Αμερικής που είναι στις προτεραιότητες για το επόμενο έτος θα επιχειρήσει διασυνδέοντας την ευρωπαϊκή με την αμερικάνικη αγορά να αποτρέψει τη χρήση της ενέργειας ως πολιτικό εργαλείο, επιταχύνοντας την ενεργειακή απεξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία.
Η Ευρώπη που όπως και η Ελλάδα δεν ενθαρρύνει την εξόρυξη σχιστολιθικού διατηρώντας σοβαρές επιφυλάξεις για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της διαδικασίας εξόρυξης... Δεν υπάρχουν όμως επιφυλάξεις για την εισαγωγή του από τις ΗΠΑ, στο βαθμό που ο περιβαλλοντικός κίνδυνος δεν επιβαρύνει την Ευρώπη και το φθηνό παραγόμενο αέριο θα ενισχύσει τη βιομηχανία και την προσπάθεια ενεργειακής απεξάρτησης της Ευρώπης.
Αυτό εξάλλου είπε και ο Έλληνας υπουργός Ενέργειας κ. Μανιάτης στην πρόσφατη ομιλία του στην επίσκεψή του στις ΗΠΑ, κλείνοντας με νόημα το μάτι στην Αμερική που ενδιαφέρεται για την ενεργειακή απεξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία.... «Ποιος ξέρει», είπε, «ίσως στο μέλλον να μπορούμε να εισάγουμε το αμερικανικό σχιστολιθικό. Η σύναψη μιας διατλαντικής εταιρικής σχέσης Εμπορίου και Επενδύσεων, θα μπορούσε να το προωθήσει αυτό. Όταν οι αγορές λειτουργούν και είναι καλά συνδεδεμένες, μένει ελάχιστο περιθώριο για να χρησιμοποιηθεί η ενέργεια ως πολιτικό εργαλείο».
Έτσι από το 2015 στο άρμα του σχιστολιθικού αερίου θα δεθεί η Ευρώπη επιταχύνοντας μια μαζική εισαγωγή της νέας αυτής ενεργειακής πηγής και η πιθανότητα των εξαγωγών από τις ΗΠΑ θα έχει οικονομικές και γεωπολιτικές συνέπειες. Το ενεργειακό κόστος σε ΗΠΑ και Ε.Ε. θα μειωθεί σημαντικά και έτσι οι χώρες αυτές θα μπορούν να ανταγωνιστούν τις αναδυόμενες οικονομίες (Κίνα, Ινδία, Ρωσία, Βραζιλία, Τουρκία κ.λπ.) οι οποίες μάλλον θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούν τη συμβατική ενέργεια (πετρέλαιο, φυσικό αέριο).
Τέλος, η Δύση και ειδικά η Ε.Ε. μπορεί να αποστασιοποιηθεί από τις συμβατικές ενεργειακές πηγές της Ρωσίας, η οικονομία της οποίας θα δεχθεί μεγάλο πλήγμα.
Η σταδιακή απεξάρτηση της Ε.Ε. από τη Ρωσία θα επιφέρει το τέλος στα συμβόλαια φυσικού αερίου, που ορίζονται με βάση την τιμή του αργού πετρελαίου.
Επιπλέον, η πιθανή εξόρυξη του φυσικού αερίου από συμβατικές και μη συμβατικές πηγές στην Ευρώπη μπορεί να οδηγήσει σε νέες φθηνότερες τιμές για το φυσικό αέριο και να δημιουργήσει νέους διαμετακομιστικούς κόμβους.
«Η επανάσταση του σχιστολιθικού αερίου και του σχιστολιθικού πετρελαίου φέρνει τεράστιες ανακατατάξεις καθώς πια οι Ηνωμένες Πολιτείες ξεκινούν από την επόμενη χρονιά και είναι εξαγωγική χώρα στα ζητήματα του φυσικού αερίου. Υπάρχουν ήδη οι πρώτες μονάδες που έχουν ήδη αδειοδοτηθεί από το Υπουργείο Ενέργειας των Ηνωμένων Πολιτειών και εκκρεμούν και άλλες αιτήσεις. Κατά συνέπεια, βρισκόμαστε σε ένα μεταβαλλόμενο πολιτικό περιβάλλον, όπου αντικειμενικά οι εγκατεστημένες εταιρείες στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν το τεράστιο συγκριτικό πλεονέκτημα του εξαιρετικά μειωμένου ενεργειακού κόστους σε σχέση με τις βιομηχανίες και τις επιχειρήσεις ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ένωσης», τόνισε σε πρόσφατη ομιλία του ο κ. Μανιάτης, δείχνοντας προς τη νέα εποχή που έρχεται.
Game changer
Ο πρώην διευθύνων σύμβουλος της BP Tony Hayward έχει χαρακτηρίσει το σχιστολιθικό αέριο «game changer», δηλαδή καθοριστικό παράγοντα, ικανό να αλλάξει το παιχνίδι στα θέματα ενέργειας.
«Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στο μικροσκόπιο» (Alternative thinking 2013: Renewable energy under the microscope), της Deloitte Touche Tohmatsu Limited, η εξόρυξη σχιστολιθικού αερίου χαρακτηρίζεται ως επανάσταση στον κλάδο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας παγκοσμίως και συχνά αποκαλείται γέφυρα προς το μέλλον της ενέργειας. Την τελευταία δεκαετία στις Η.Π.Α. το σχιστολιθικό αέριο έχει αλλάξει τα δεδομένα της ενέργειας στη χώρα και σύντομα θα επηρεάσει ολόκληρη την παγκόσμια αγορά.
Μελέτη του ΜΙΤ έχει καταδείξει ότι έως το 2020 οι ΗΠΑ θα μπορούν να καλύψουν τουλάχιστον το 40% (ενδεχομένως και το 50%) του παραγόμενου αερίου. Σύμφωνα με την Ένωση Επιχειρήσεων Μεταποίησης των ΗΠΑ, η αξιοποίηση του σχιστολιθικού αερίου θα έχει δημιουργήσει 1 εκατομμύριο νέες θέσεις εργασίας στη χώρα έως το 2025. Την ίδια ώρα, αναλυτές εκτιμούν ότι το shale gas είναι σε θέση -όχι απαραίτητα να μειώσει αλλά τουλάχιστον- να σταματήσει την άνοδο των τιμών φυσικού αερίου. Παραγωγή ενέργειας από εγκλωβισμένα αποθέματα φυσικού αερίου σε αργιλικά σχιστολιθικά πετρώματα με βαθιές γεωτρήσεις, ειδικότερα με τη μέθοδο του fracking, συναντά κανείς σήμερα σε χώρες όπως ο Καναδάς, η Πολωνία, η Τουρκία και φυσικά οι ΗΠΑ.
ΗΠΑ
Τα οφέλη χρήσης του σχιστολιθικού αερίου στις ΗΠΑ είναι αισθητά στην οικονομία. Την περίοδο 2005 - 2012 το ενεργειακό κόστος στην ΕΕ αυξήθηκε κατά 37% και στις ΗΠΑ μειώθηκε κατά 4%, με τις ευρωπαϊκές τιμές να είναι τουλάχιστον δύο φορές υψηλότερες από τις αμερικανικές.
Το έτος 2000 μόλις το 1% της αμερικανικής ενέργειας προερχόταν από το σχιστολιθικό φυσικό αέριο, όμως μέχρι το 2010 οι ΗΠΑ κάλυπταν το 20% των ενεργειακών τους αναγκών από τη νέα αυτή μορφή ενέργειας. Υπολογίζεται ότι μέχρι το 2035 οι ΗΠΑ θα καλύπτουν το μεγαλύτερο τμήμα των ενεργειακών τους αναγκών από το σχιστολιθικό φυσικό αέριο, ενώ ορισμένες υπεραισιόδοξες εκτιμήσεις θεωρούν ότι θα καλύπτουν το σύνολο των ενεργειακών τους αναγκών. Αποτέλεσμα είναι η εκπληκτική πτώση των τιμών της ενέργειας (και του κόστους παραγωγής) το οποίο έχει θετικότατες επιδράσεις τόσο για τους καταναλωτές, τις ενεργοβόρες βιομηχανίες όσο και για την οικονομία στο σύνολό της. Με βάση τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι τιμές ηλεκτρισμού στην Ε.Ε. με έτος βάσης το 2005 αυξήθηκαν κατά 33% (2005=100, 2012=135), στην Ιαπωνία οι τιμές αυξήθηκαν κατά 12% (2005=100, 2012=112), ενώ στις ΗΠΑ μειώθηκαν (2005=100, 2012=95).
Ευρώπη
Στην Ευρώπη, το 53% της ενέργειας που καταναλώνεται να προέρχεται από το εξωτερικό, η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας ενέργειας στον κόσμο. Αυτή η εξάρτηση είναι 80% για το αργό πετρέλαιο, 66% για το φυσικό αέριο και 40% για τα πυρηνικά καύσιμα.
Μέχρι σήμερα, η εξόρυξη σχιστολιθικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη είναι περιορισμένη και, επί του παρόντος, δεν υφίσταται εμπορική παραγωγή.
Στην Ευρώπη επί της ουσίας αναβάλλεται η οποία ουσιαστική απόπειρα εξόρυξης, καθώς σε χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία και η Βουλγαρία διαπιστώθηκαν σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα συμπεριλαμβανομένης της μόλυνσης των υπογείων υδάτων καθώς και δυνητικές εκδηλώσεις σεισμικών φαινομένων. Άλλωστε, παρά το μεγάλο οικονομικό ενδιαφέρον γύρω από αυτήν τη μη συμβατική πηγή ενέργειας, δεν υπάρχει ολοκληρωμένο νομοθετικό πλαίσιο το οποία να καθορίζει τα θέματα της εξόρυξης και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων είτε σε κοινοτικό είτε σε εθνικό επίπεδο.
Ελλάδα
Οι πρώτες μελέτες δείχνουν ότι και η Ελλάδα διαθέτει μη συμβατικούς υδρογονάνθρακες, σχιστολιθικό φυσικό αέριο και σχιστολιθικό πετρέλαιο. Η πιθανότητα τέτοιων κοιτασμάτων είχε συζητηθεί και στο παρελθόν, αλλά τα τελευταία χρόνια υπήρξε πιο ενδελεχής μελέτη. Τα κοιτάσματα που έχουν βρεθεί από την προκαταρκτική έρευνα που πραγματοποίησε το ΙΓΜΕ βρίσκονται καταρχήν στη Θράκη και πιο συγκεκριμένα σε περιοχές γύρω από την Αλεξανδρούπολη και την Ορεστιάδα. Για τη διαπίστωση των κοιτασμάτων χρειάζονται περαιτέρω έρευνες αλλά όπως επανειλημμένα έχει δηλώσει ο υπουργός Ενέργειας η αξιοποίηση του ελληνικού σχιστολιθικού αερίου δεν είναι στα σχέδια του υπουργείου.